Balatlar Kilisesi, Sinop kent merkezinde, Roma İmparatorluk hamamı kökenli anıtsal bir yapı topluluğunun içinde yer alan haç planlı geç-Roma / erken Bizans dönemi kilisesidir. Yapı, çevresi uzun süre Rum Ortodoks mezarlığı olarak kullanılmış manastır-kilise kompleksiyle birliktedir.

^{Balatlar Yapı Topluluğu - Sinop (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe

• Roma dönemi (İS 2. yy.): Bir imparatorluk hamamı (palaestra, frigidarium, tepidarium, caldarium, laconicum) olarak inşa edildi.
• Dönüşüm (4. yy. sonu – 5. yy. başı): Su kullanımı sonlandırılarak kiliseye çevrildi.
• Ortodoks dönemi (17.–20. yy.): Kilise, Koimesis (Meryem’in Uykusu/Ölümü) ve Başmelek Mikail’e adanmış olup 17. yy. ortasında kubbe-tonoz onarımı gördü; 18.–20. yy. başına kadar Rum cemaati ibadet ve defin alanı olarak kullandı.

Mimari Özellikler

Orijinal hamam planının üç salonu günümüze ulaşmıştır. Jeofizik ölçümler hipokaust izlerini doğrular. Bunlardan biri caldarium, diğeri frigidarium-nekhorion (gömü şapeli) olarak tanımlanır; dikdörtgen palaestra alanı ise kısmen izlenebilir.

Sanatsal Donanım

• Mozaikler Frigidarium zemininde opus tessellatum tekniğinde, Yunanca adak yazıtlı on ayrı panel (2016-2021 kazıları) ortaya çıkarıldı. Kompozisyonlarda kuş ikonografisi (kartal, güvercin, keklik, papağan, leylek vb.) ile refrigerium (cennette ferahlama) sahneleri öne çıkar.
• Karton madalyon içindeki kartal psikopompos ve Mesih sembolü olarak yorumlanır; tek örnek I nolu panoda görülür.
• Güvercin dizileri II, V ve VIII no.lu panolarda kutsal Ruh / barış simgesi olarak yer alır.
• Duvar Resimleri Güney giriş kemer alınlığında, kırmızı maphorionlu Şehit Azize Marina’yı betimleyen, 18.–20. yy.’a tarihlenen sahne korunmuştur; figür kötü ruh (Baalzebub) üzerinde zafer temasını taşır.

Kazılar ve Araştırmalar

Sistemli arkeolojik kazılar 2010’dan beri Prof. Dr. Gülgün Köroğlu başkanlığında sürdürülmekte, Sinop Valiliği, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yerel kurumlarca desteklenmektedir. Çalışmalar, hamam-kilise dönüşümünü, mozaik ikonografisini ve mezar adetlerini ayrıntılı olarak belgelemiştir.

Güncel Durum

Yapı topluluğu kazı-konservasyon aşamasındadır; mozaik ve fresk buluntuları üzerinde koruma-yayın çalışmaları devam eder. Alan, akademik rehberlik eşliğinde sınırlı ziyaretlere açıktır.