Beck umutsuzluk ölçeği (BUÖ), bireyin geleceğe yönelik karamsarlık derecesini ve umutsuzluk düzeyini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Aaron T. Beck ve arkadaşları tarafından 1974 yılında geliştirilmiş psikometrik bir ölçüm aracıdır. Umutsuzluk kişinin kendisine, dış dünyaya ve geleceğe dair belirsiz ve kötümser bir tepki vermesiyle karakterize edilen olumsuz bir bilişsel ve duygusal yapıdır. Aynı zamanda bir motivasyon eksikliği ve bireysel kontrol kaybının eşlik ettiği, çarpıtılmış bilişsel bir süreç olarak da tanımlanır. Ölçek, 20 maddeden oluşur ve doğru-yanlış formatında cevaplandırılır. Ölçeğin orijinal faktör yapısının gelecekle ilgili duygular, motivasyon kaybı ve umut olmak üzere üç ana boyuttan oluştuğu bildirilmiştir.

Ölçeğin Tarihsel Gelişimi

Beck umutsuzluk ölçeğinin kuramsal dayanağı, Aaron T. Beck tarafından geliştirilen bilişsel modele dayanmaktadır. Bu bilişsel modele göre depresyona yatkınlık gösteren bireylerin kendilerini, dış dünyayı ve geleceklerini olumsuz bir biçimde değerlendirdiği belirtilmektedir. Beck bazı çalışmalarında, intihar girişiminde bulunmuş, psikoterapi gören danışanlar üzerine odaklanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Beck, danışanların sorunlarına çözüm bulamayacaklarına dair inançları ile intihar girişimleri arasında doğrudan bir ilişki olduğunu saptamıştır. Bu ilişki, Beck tarafından umutsuzluk olarak adlandırılmıştır. Umutsuzluk, günümüzde depresyonun temel belirtilerinden biri olarak tanımlanır ve intihar davranışının gerçekleşmesine etki eden önemli bir bilişsel faktör olarak kabul edilir.

Türkiye'de ölçeğin geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları Seber ve arkadaşları (1993) ile Durak ve Palabıyıkoğlu (2006) gibi araştırmacılar tarafından yapılmıştır.

Ölçeğin Yapısı ve Puanlama

Beck umutsuzluk ölçeği, 20 maddeden oluşan ve bireyin geleceğe yönelik karamsarlık derecesini belirlemeyi amaçlayan kendini değerlendirme tipi bir ölçektir. Ölçekteki maddeler doğru-yanlış formatında cevaplanmaktadır. Olumsuz beklentilerle uyumlu yanıtlar, 1 puanla değerlendirilirken uyum göstermeyen cevaplar puan almamaktadır. Ölçekten elde edilebilecek toplam puan, umutsuzluk düzeyi olarak kabul edilmektedir. Toplam puan 0-20 arasında değişmektedir.

Ölçeğin maddeleri duygusal, motivasyonel ve bilişsel boyutları kapsamaktadır. Orijinal faktör yapısına göre ölçeğin üç ana faktörden oluştuğu belirtilmiştir:

1. Gelecek ile İlgili Duygular (1, 6, 13, 15, 19. maddeler)
2. Motivasyon Kaybı (2, 3, 9, 11, 12, 16, 17, 20. maddeler)
3. Gelecek ile İlgili Düşünceler (4, 7, 8, 14, 18. maddeler)

Ölçek puanları, dört kategoride sınıflandırılmıştır:

• 0-3 arası puan: Umutsuzluğun hiç olmadığını,
• 4-8 arası puan: Hafif düzeyde umutsuzluğun olduğu,
• 9-14 arası puan: Orta düzeyde umutsuzluk olduğu,
• 15-20 arası puan: İleri düzeyde umutsuzluk olduğunu ifade eder.

Ölçeğin Türkçe Uyarlamaları 

Beck umutsuzluk ölçeğinin (BUÖ) Türkiye'deki psikometrik özelliklerinin incelenmesine yönelik ilk çalışma, 1991 yılında Seber ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada ölçek DSM-III-R tanı kriterlerine göre majör depresyon, distimik bozukluk tanısı almış ve intihar girişiminde bulunmuş hastalardan oluşan bir gruba uygulanmıştır. Yapılan analizler, ölçeğin Türkiye toplumunda umutsuzluk düzeyini belirlemede güvenilir ve geçerli bir araç olduğunu ortaya koymuştur. ^【1】 

Daha kapsamlı bir geçerlilik çalışması ise Durak ve Palabıyıkoğlu (2006) tarafından yürütülmüştür. Bu çalışmanın örneklemi, hastalığı olmayan bireylerin yanı sıra psikiyatrik bozukluğu ve kanser, epilepsi, kronik böbrek yetmezliği gibi fiziksel hastalığı olan 15-65 yaşları arasındaki toplam 373 kişiden oluşmuştur. Analizler sonucunda BUÖ'nün geçerli bir ölçek olduğu belirtilmişmiştir. Faktör analizi, ölçeğin orijinal yapısına benzer biçimde gelecekle ilgili duygular, motivasyon kaybı ve umut olmak üzere üç faktörden oluştuğunu göstermiştir. ^【2】 

Kısa Form Uyarlaması

Yirmi maddeden oluşan tam formun uzunluğunun bireylerde yorgunluk ve dikkatsizliği artırabileceği yönündeki düşünceler nedeniyle son yıllarda ölçeğin kısa formları geliştirilmiştir. Pretorius ve Padmanabhanunni (2024) tarafından geliştirilen Beck Umutsuzluk Ölçeği Kısa Formu (BHS-7), Türk kültürüne uyarlanmıştır. 407 bireyden oluşan bir örneklemle yürütülen çalışmada orijinal ölçekteki gibi yedi maddeden oluşan tek boyutlu yapının Türk kültüründe benzer olduğu ve doğrulandığı tespit edilmiştir. Ölçüt geçerliliği sonuçları, umutsuzluk ile depresyon arasında pozitif anlamlı bir ilişki ve yaşam doyumu ile negatif anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Analizler sonucunda BHS-7'nin yetişkin popülasyonunda umutsuzluğu değerlendirmek için geçerli ve güvenilir bir araç olduğu belirlenmiştir.^【3】 

Ölçeğin Klinik Değerlendirmedeki Konumu

Beck umutsuzluk ölçeğinin, umutsuzluk düzeyini belirleyen bir psikometrik araç olduğu kabul edilmektedir. Ölçek, profesyonel bir değerlendirmenin yalnızca bir bileşenidir. Ölçek puanları, bireyin semptomlarını ve risk durumunu saptamaya yönelik veriler sunar. Bu veriler, tek başına yeterli değildir. Puanlar ancak bir uzman tarafından gerçekleştirilen bütüncül bir değerlendirmenin ışığında yorumlanmalıdır. Bu bütüncül değerlendirme kapsamlı klinik görüşme, diğer psikolojik testler, tıbbi geçmişin değerlendirilmesi ve gözleme dayalıdır.

Uyarı: Bu maddede yer alan içerik, yalnızca genel ansiklopedik bilgi amacı taşımaktadır. Buradaki bilgiler tanı koyma, tedavi etme ya da tıbbi yönlendirme amacıyla kullanılmamalıdır. Sağlıkla ilgili konularda karar vermeden önce mutlaka bir hekime veya uzman sağlık personeline danışmanız gerekmektedir. Bu bilgilerin tanı veya tedavi amacıyla kullanılması sonucunda doğabilecek durumlardan madde yazarı ve KÜRE Ansiklopedi herhangi bir sorumluluk kabul etmez.