Denizli’nin Pamukkale ilçesine bağlı Belenardıç Mahallesi’nde bulunan Belenardıç Camisi, 19. yüzyıl Osmanlı taşra mimarisinin dikkat çekici örneklerinden biridir. Kitabesinde 1884 yılında Halil Ağa tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Kareye yakın dikdörtgen planı, ahşap tavanı, kök boyası ile yapılmış kalem işi süslemeleri ve özgün mimari unsurlarıyla bölgedeki 15 boyalı camiden biri olan yapı, hem dini hem de kültürel miras değeri taşır. 1996’da tescillenmiş, 2020–2021 yılları arasında Pamukkale Belediyesi tarafından aslına uygun şekilde restore edilerek yeniden ibadete açılmıştır.
Konum ve Çevre Özellikleri
Cami, Denizli kent merkezine 41 kilometre uzaklıkta, Belenardıç Mahallesi’nin merkezinde yer alır. Mahalle eski adıyla Torapan olarak bilinir ve tarihi 16. yüzyıla kadar uzanır. Cami, köy meydanındaki konumu ile hem dini hem de sosyal yaşamın merkezinde yer alır.
Mimari Özellikleri
Yapı moloz taş duvarlı, ahşap destekli ve ahşap tavanlıdır. Harim kısmı kuzeyde son cemaat yeri ile bitişik, batı ucunda minare bulunur. İlk inşa edildiğinde üzeri toprak dam iken, sonraki dönemlerde kırma çatı ve kiremit kaplama yapılmıştır. Harime yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu bir kapıdan girilir. Duvarlar sıvalı, zikzak motifli şeritlerle yatay olarak ikiye ayrılmış, bu bölümler dikey panolara bölünerek bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir.
İç Mekân ve Süsleme Programı
Harim ve son cemaat yerinde kök boyası ile yapılmış çok renkli kalem işleri dikkat çeker. Panolar yeşil, kahverengi, siyah ve mavi tonlarla işlenmiş, içlerinde stilize bitki resimleri, yazı kuşakları ve dini semboller yer alır. Dört halifenin isimleri, cennet ve cehennem tasvirleri, terazi figürü ve Edirne Selimiye Camisi betimlemesi süsleme programının önemli unsurlarıdır. Kadınlar bölümünde de bezemeler yer alır.
Kalem İşi Programı
Camideki kalem işi süslemeler, bitkisel motifler, geometrik desenler ve yazı panolarından oluşur.
- Teknik: Kök boyası
- Renkler: Yeşil, mavi, kahverengi, siyah
- Düzenleme: Zikzak motifli yatay kuşak ile ikiye bölünen duvar yüzeyleri, dikey şeritlerle dikdörtgen panolara ayrılmıştır.
- Konular: Cennet ve cehennem tasvirleri, Hz. Muhammed ve dört halifenin isimleri, Edirne Selimiye Camisi’nin üçer şerefeli dört minaresini gösteren resim.
Ahşap İşçiliği
Tavan göbekleri, kirişler ve direk başlıklarında ince ahşap işçilik örnekleri görülür.
Tarihsel Süreç ve Restorasyon Çalışmaları
Belenardıç Camisi, 1996’da tarihi eser olarak tescillenmesine rağmen uzun süre bakım görmemiştir. 2019’da Pamukkale Belediyesi ile İl Müftülüğü arasında imzalanan protokol ile restorasyon süreci başlatılmış, 2020 yılında uygulamaya geçilmiştir. Restorasyon sürecinde rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri onaylanmış; duvar süslemeleri konservasyon teknikleri ile temizlenip güçlendirilmiş, ahşap tavan ve destekler onarılmış, minare güçlendirilmiş, bahçe düzenlemesi yapılmıştır.
Tarihi Emanetler
Üst kattaki son cemaat yerinin doğu duvarında Halil Ağa’ya ait olduğu belirtilen eşyalar korunmaktadır:
- Üç tüfek
- Bir barutluk
- “Sahib Halil Ağa” yazılı heybe
- Büyük tespih
- Sancak
- “Teber” adı verilen eski tip balta
Açılış ve Turizmdeki Rolü
2021’de tamamlanan restorasyon sonrası cami, 2022 yılında ilk turist kafilelerini ağırlamaya başlamış, bölgedeki kültür turizmi rotalarına dahil edilmiştir. Cami, Denizli’deki iki boyalı camiden biridir ve özgün kalem işçiliği ile yerli-yabancı ziyaretçiler için ilgi çekici bir duraktır.
Kültürel ve Dini Önemi
Belenardıç Camisi, mimarisi ve süsleme programı ile Osmanlı dönemi taşra camilerinin sanat anlayışını yansıtır. Kalem işlerinde kullanılan kök boyası ve dini tasvirler, dönemin estetik anlayışı hakkında bilgi verirken, Halil Ağa’ya ait eşyalar yapının kişisel tarihini güçlendirmektedir.
