Beş Göz (Five Eyes), Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın istihbarat kurumları arasında yürütülen çok taraflı bir istihbarat paylaşım ve iş birliği düzenidir. İttifak, esasen sinyal istihbaratı (SIGINT) alanında faaliyet göstermekte, ancak insan istihbaratı (HUMINT), karşı istihbarat, teknik istihbarat, ortak değerlendirmeler ve veri güvenliği gibi alanlarda da iş birliği içermektedir.

Tarihsel Gelişim

İttifakın kökeni, II. Dünya Savaşı sırasında ABD ve Birleşik Krallık arasında kurulan kod kırma ve haberleşme istihbaratı iş birliğine dayanmaktadır. 1943’te imzalanan BRUSA Anlaşması, bu alandaki iş birliğini kurumsallaştırmış ve 5 Mart 1946’da imzalanan British–U.S. Communication Intelligence Agreement (daha sonra UKUSA olarak adlandırılmış) ile savaş sonrası döneme taşınmıştır.

Kanada 1948’de, Avustralya ve Yeni Zelanda ise 1956’da tam üye olarak katılmıştır. Anlaşma, başlangıçta yalnızca ABD ve Birleşik Krallık arasında ikili bir yapı iken, üyelerin eklenmesiyle küresel ölçekte faaliyet gösteren bir istihbarat ağına dönüşmüştür. Resmî belgelerde “TOP SECRET—AUS/CAN/NZ/UK/US EYES ONLY” ibaresiyle damgalanan istihbarat ürünleri, zamanla “Five Eyes” kısaltmasıyla anılmıştır.

İşleyiş ve Organizasyon

Beş Göz ülkeleri arasında istihbarat paylaşımı, tam ve sürekli paylaşım esasına dayanır. İttifak üyeleri, dünya üzerinde coğrafi sorumluluk alanlarına göre görev paylaşımı yapmaktadır. Örneğin, Avustralya Güney ve Doğu Asya’dan, Yeni Zelanda Güney Pasifik’ten, Birleşik Krallık Avrupa ve Batı Rusya’dan, ABD Çin, Orta Doğu, Afrika ve Karayipler’den, Kanada ise Doğu Rusya, Latin Amerika ve Kuzey Atlantik ile Pasifik’ten istihbarat toplamaktadır.

Üyeler, istihbaratı kural olarak yalnızca kendi aralarında paylaşmaktadır; üçüncü taraf ülkelerle paylaşım ise tüm üyelerin onayıyla mümkündür. Örneğin, 2015 Paris terör saldırılarının ardından, İttifak Fransa ile Suriye’deki IŞİD faaliyetlerine dair hassas istihbarat paylaşmıştır. Beş Göz içinde karşılıklı güven esastır; bir üye, sağladığı verinin diğer üyelerce asıl sağlayıcının izni olmadan dışarıya aktarılmayacağından emin olmalıdır.

^{Five Eyes Gözetleme Temsili (Yapay zeka tarafından oluşturulmuştur.)}

Denetim ve Gözetim Mekanizması

Beş Göz İstihbarat Denetim ve İnceleme Konseyi (Five Eyes Intelligence Oversight and Review Council, FIORC), üye ülkelerin bağımsız ve siyasetten bağımsız istihbarat denetim organlarının oluşturduğu bir forumdur.

Konseyin Üyeleri

• Avustralya İstihbarat ve Güvenlik Genel Müfettişliği Ofisi,
• Kanada İletişim Güvenliği Kurumu Komiserliği Ofisi ve Güvenlik ve İstihbarat İnceleme Komitesi,
• Yeni Zelanda İstihbarat ve Güvenlik Genel Müfettişliği Ofisi ve İstihbarat Yetki Komiseri,
• Birleşik Krallık Soruşturma Yetkileri Komiserliği Ofisi,
• Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu Genel Müfettişliği Ofisi’dir.

Konseyin Amacı

• Üyeler arasında ortak ilgi alanlarındaki konular üzerine görüş alışverişinde bulunmak,
• İnceleme ve denetim metodolojilerinde uygulamaları karşılaştırmak,
• Uygun olduğunda denetim sonuçlarının paylaşılması ve ortak incelemeler yapılmasını teşvik etmek,
• Kamu güvenini artırmak amacıyla mümkün olan şeffaflığı desteklemek,
• Siyasi makamlar, parlamenter denetim komiteleri ve gerektiğinde Beş Göz dışı ülkelerle temas kurmaktır.

FIORC yılda en az bir kez yüz yüze toplantı yapar; her ülke en fazla sekiz temsilci ile katılmaktadır. Ayrıca üç ayda bir güvenli iletişim araçlarıyla çevrim içi toplantılar yapılır ve bu toplantılara en fazla beş temsilci katılabilmektedir. Konseyin sekretaryası, Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu Genel Müfettişliği Ofisi bünyesinde bulunmaktadır.

Konseyin çalışmaları hukuken bağlayıcı değildir; bilgi paylaşımı ve iş birliği, her üye ülkenin ulusal mevzuatı, yürütme veya bakanlık talimatları ve diğer bağlayıcı otoriteler tarafından belirlenen sınırlar içinde yürütülmektedir. Paylaşılabilecek bilgi miktarı, Beş Göz istihbarat kurumları arasındaki mevcut ikili veya çok taraflı anlaşmalarla tanımlanabilir.

Operasyonel Kapasite ve İş Birliği Dinamikleri

İttifak, üyelerine küresel erişim ve yük paylaşımı imkânı sunarak, özellikle terörizm, organize suç ve devletler arası tehditlerin izlenmesinde etkinlik sağlamaktadır. Üyeler, dünya üzerindeki coğrafi sorumluluklarını bölüşerek hem kapsama alanını genişletmektedir hem de tek bir ülkenin kaynaklarına aşırı yüklenilmesini önlemektedir. Beş Göz ittifakındaki iş birliği, yalnızca veri paylaşımıyla sınırlı olmayıp ortak operasyonlar yürütme ve yeni veri toplama/analiz teknolojileri geliştirmeyi de kapsamaktadır.