"Beşir Fuat", Türk düşünce ve edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olan Beşir Fuat'ın (1852-1887) yaşamını, düşünsel mirasını ve trajik sonunu ele alan, Ahmet Mithat Efendi tarafından kaleme alınmış müstakil bir eserdir. Dergâh Yayınları tarafından yayımlanan bu kitap, Beşir Fuat'ın materyalist fikirlerini, döneminin entelektüel ortamıyla ilişkisini ve intiharının ardındaki sebepleri çağdaş bir gözle aktarması bakımından akademik literatürde temel bir referans niteliği taşımaktadır. Bahar Dervişcemaloğlu tarafından yayına hazırlanan eserin ilk baskısı 2014 yılında yapılmış, 3. baskısı ise Ocak 2023'te neşredilmiştir.
İçerik ve Tematik Yapı
Eser, Ahmet Mithat Efendi'nin Beşir Fuat'a duyduğu yakınlık ve dostluktan kaynaklanan kişisel gözlemlerini ve onun fikirlerine yönelik değerlendirmelerini içerir. Kitap, Beşir Fuat'ın felsefi duruşunu, özellikle materyalizm, pozitivizm ve natüralizm gibi Batı kökenli düşünce akımlarını Osmanlı entelektüel çevresine tanıtma ve yayma çabalarını detaylandırır. Beşir Fuat, bilimin ve aklın üstünlüğüne vurgu yaparak, dönemin geleneksel edebiyat ve düşünce anlayışına meydan okumuş, realist ve natüralist yaklaşımları savunmuştur. Ahmet Mithat Efendi, bu eserde Beşir Fuat'ın edebiyat, tıp, felsefe ve bilim alanlarındaki geniş bilgi birikimini ve farklı disiplinler arasındaki sentezci yaklaşımını okuyucuya sunmaktadır.
Düşünsel Çözümleme ve Trajik Son
Kitabın önemli bir bölümü, Beşir Fuat'ın intiharını çevreleyen olaylara ve bu eylemin ardındaki psikolojik ve felsefi nedenlere ayrılmıştır. Ahmet Mithat Efendi, Beşir Fuat'ın intihar mektuplarını ve bu mektuplardaki düşünsel derinliği analiz ederek, dostunun yaşadığı içsel çatışmaları ve dönemin aydınlarının karşılaştığı toplumsal baskıları yansıtır. Bu bağlamda, Beşir Fuat'ın materyalist görüşlerinin toplumda yarattığı yankılar ve onun bu fikirleri savunurken yaşadığı yalnızlık da eserin ana temalarından biridir. Ahmet Mithat Efendi, intiharın sadece bireysel bir trajediden öte, dönem aydınlarının ruhsal durumunu ve Batı düşüncesinin Osmanlı toplumundaki karşılığını gösteren bir vaka olarak ele alınması gerektiğini ima eder.
Yazarın Konumu ve Eserin Önemi
"Beşir Fuat", sadece bir biyografi olmanın ötesinde, erken dönem Türk modernleşme düşüncesinin materyalist ve bilimsel eğilimlerini anlamak için önemli birincil kaynaklardan biridir. Bu eser, hem Beşir Fuat'ın şahsiyetini hem de içinde bulunduğu entelektüel atmosferi anlamak adına vazgeçilmez bir metin olup, Türk düşünce ve edebiyat tarihindeki yerini korumaktadır. Ahmet Mithat Efendi'nin kaleminden çıkan bu çalışma, 19. yüzyıl Osmanlı aydınlarının Batılılaşma süreci içinde yaşadıkları kimlik arayışlarını, düşünsel açmazları ve modernleşmenin getirdiği sancıları çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.
