Bozkır, Türkiye Cumhuriyeti’nin İç Anadolu Bölgesi’ne bağlı Konya ilinin güneyinde yer alan bir ilçesidir. Coğrafi konumu itibarıyla Akdeniz Bölgesi'nin iç kesimlerine komşudur ve Toros Dağları’nın uzantılarıyla çevrili dağlık ve engebeli bir araziye sahiptir. İl merkezine olan uzaklığı yaklaşık 116 kilometre, deniz seviyesinden yüksekliği ise ortalama 1200 metredir. Bu rakım, ilçede karasal iklimin yanı sıra yüksek yayla ikliminin de etkili olmasına neden olur. Doğal bitki örtüsü bakımından zengin olan ilçe, ardıç, sedir ve karaçam ormanlarıyla dikkat çeker.

Yönetimsel olarak 52 mahalleden oluşan Bozkır, tarihsel süreçte Konya’nın güney koridoru üzerinde yer alması sebebiyle tarım, küçükbaş hayvancılık ve geleneksel el sanatları gibi ekonomik faaliyetlerin sürekliliğini koruduğu bir yerleşim olmuştur. İlçe, adını çevresindeki geniş düzlüklerden alan "bozkır" teriminden almış olsa da, topoğrafyası çoğunlukla dağlık ve plato karakterlidir.

^{Bozkır'ın Mahallelerine Dair Tablo}

Tarihçe

Bozkır ve çevresi, tarihsel olarak Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Arkeolojik bulgulara göre bölgede insan yerleşimi M.Ö. 6000’lere, yani Neolitik Çağ’a kadar uzanmaktadır. Bu erken dönem yerleşim izleri, Bozkır’ın tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yaptığını ortaya koymaktadır. Antik çağda, Bozkır ve çevresi İsauria olarak bilinen bölgenin merkezinde yer alıyordu. İlçenin bilinen en eski adı olan İsaura Vetus (Eski İsaura), bu dönemin en önemli kentlerinden birini ifade etmektedir. Bu antik kente ait kalıntılar, günümüzde Zengibar Kalesi olarak adlandırılan stratejik bir yükselti üzerinde yer almakta ve hem askeri hem de idari bir merkez olarak işlev görmüş olduğunu göstermektedir. "Zengibar" adının etimolojik olarak “Zen” (yüksek) ve “gibar” (kale) sözcüklerinden türediği düşünülmektedir.

^{Zengibar Kalesi (Konya Bozkır İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü)}

Bölge, tarihsel süreçte sırasıyla Hititler, Persler ve Helenistik krallıklar tarafından kontrol edilmiştir. M.Ö. 1. yüzyılda ise Galatya Kralı Amyntas, İsauria’yı Roma İmparatorluğu’na bağlamış; Amyntas’ın ölümünün ardından bölge doğrudan Roma egemenliğine geçerek bir eyalet statüsüne kavuşmuştur. Bu dönemden itibaren bölgenin politik ve idari yapısı Roma’nın merkezi yönetim düzenine dahil olmuş, İsauria adı antik kaynaklarda sıkça anılan önemli bir bölgesel kimlik kazanmıştır.

Bizans Dönemi: Leontopolis (Aslanlar Kenti)

Roma İmparatorluğu’nun M.S. 395 yılında doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmasının ardından Bozkır ve çevresi, Doğu Roma İmparatorluğu, yani Bizans hâkimiyetine girmiştir. Bu dönemde bölge, antik kaynaklarda Leontopolis adıyla anılmıştır; Yunanca kökenli bu isim, “Aslanlar Kenti” anlamına gelir ve muhtemelen bölgenin dağlık coğrafyası, zor ulaşılır yapısı ve savunma gücü yüksek kale sistemleriyle ilişkili olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda bu adlandırma, yerel halkın savaşçı niteliğine ve bölgenin stratejik önemdeki askeri kimliğine dair bir metafor da içermektedir.

Bizans döneminde Bozkır, hem idari hem de askeri açıdan önem arz eden bir merkez haline gelmiş; özellikle Zengibar Kalesi gibi doğal savunma avantajı sağlayan yapılar, bölgenin kontrolünü Bizans orduları için kolaylaştırmıştır. Bu süreçte Hristiyanlaşma eğilimlerinin arttığı, bölgedeki dini yapılar ve piskoposluk merkezlerinin geliştiği tahmin edilmektedir. Leontopolis adı, bu tarihsel dönemin bölge belleğinde bıraktığı izlerden biri olarak değerlendirilmektedir.

Selçuklu ve Beylikler Dönemi

1071 Malazgirt Zaferi’yle birlikte Bozkır ve çevresi de Selçuklu hâkimiyetine girmiştir. Bölgenin sahip olduğu stratejik konum ve yer altı kaynakları, özellikle kurşun ve simli kurşun madenleri, Selçukluların ilgisini çekmiştir. Bu dönemde Bozkır, hem ekonomik hem de zanaatkârlık açısından gelişim göstermiştir. Yerel kaynaklar ve halk anlatıları, bu süreçte Bozkır’ın "Sırıstat", "Sırıstad" veya "Seriustat" gibi adlarla anıldığını aktarmaktadır.

Bu isimlerin kökenine dair çeşitli yorumlar bulunmaktadır. Bunlardan ilki, “Seri Usta” ifadesinin zamanla halk dilinde dönüşerek bölge adı haline geldiği yönündedir. Bu yorum, bölgede çalışan usta madenciler ve zanaatkârların çokluğuna atıfta bulunmaktadır. İkinci bir görüş ise, “Sır-ı Usta” şeklinde çözümleme yaparak, bu adlandırmanın maden işçiliğine dair teknik bilgi birikimini ve zanaat sırlarını ima ettiğini savunur. Her iki yorum da, Bozkır’ın bu dönemde yalnızca bir yerleşim alanı değil, aynı zamanda bilgi ve üretim merkezine dönüşmüş olduğunu göstermesi açısından dikkat çekicidir. Ayrıca bölge, Anadolu Selçuklu Devleti sonrasında Beylikler Dönemi’nde de önemini korumuş; yerel güçler arasında el değiştirse de, maden işletmeciliği ve zanaatkarlık geleneği kesintiye uğramadan sürmüştür.

Osmanlı Dönemi: Bozkır Adının Doğuşu

Osmanlı döneminde bölgenin fiziksel coğrafyası, yer adlandırmalarında belirleyici bir rol oynamıştır. Geniş, ağaçsız ve çoğunlukla otlaklarla kaplı arazi yapısı nedeniyle bölgeye "Bozkır" adı verilmiştir. Bu ad, yalnızca fiziksel görünümü değil, aynı zamanda kırsal yaşamın ve geçim kaynaklarının doğasına da işaret etmektedir. Zira Osmanlı arşivlerinde Bozkır, yalnızca bir yerleşim alanı olarak değil; maden ocakları, hayvancılık ve tarım üretimiyle dikkat çeken bir kaza, yani idari bir alt birim olarak yer almaktadır.

Özellikle kurşun ve gümüş içeren madenlerin işletilmesi, bölgenin ekonomik profilini güçlendirmiştir. Aynı zamanda bu maden ocakları, devlet için stratejik kaynaklar arasında yer almıştır. Bozkır’ın idari öneminin arttığı dönemlerden biri de Sultan Abdülmecid’in hükümdarlığıdır. Bu dönemde Bozkır’a bir sancak verilmiş, yani resmi bir bayrakla tanınan bir merkez haline getirilmiştir. Bu sancağın, günümüzde Konya Mevlana Müzesi’nde sergileniyor oluşu, hem bölgenin tarihsel değerine hem de arşivsel sürekliliğe işaret etmektedir. Bozkır’ın Osmanlı idari sistemindeki bu yeri, onun sadece ekonomik değil aynı zamanda kültürel ve sembolik anlamda da tanınan bir merkez olduğunu gösterir.

Erken Cumhuriyet Dönemi ve Bozkır İsyanı

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanıyla birlikte, Bozkır da yeni yönetim anlayışı içinde yeniden yapılandırılan idari sistemin bir parçası hâline gelmiştir. Ancak bu geçiş süreci, yalnızca bürokratik değil aynı zamanda toplumsal ve ideolojik kırılmaları da beraberinde getirmiştir. 1920–1921 yılları arasında yaşanan Bozkır İsyanları, bu kırılmaların somut bir örneğidir.

İsyanın temelinde, Osmanlı’nın son döneminde bölgeye dini rehber olarak gönderilen ve halk üzerinde güçlü bir etkisi bulunan Zeynel Abidin Efendi ile ailesinin oynadığı rol yer alır. Bu çevre, özellikle merkezi yönetimle yerel dini otorite arasında yaşanan gerilimlerde belirleyici olmuştur. Şeriat esaslarına dayalı bir düzen talebi, Cumhuriyet’in laikleşme hedefiyle çelişen bu hareketin merkezinde yer almıştır. Ancak isyan, bölge halkının tümünü temsil etmemiştir. Bozkır nüfusunun önemli bir kısmı bu girişime mesafeli yaklaşmış, Cumhuriyet yönetimiyle uyum içinde kalmayı tercih etmiştir.

Neticede, isyan kısa sürede bastırılmış, bölgeye askeri müdahale yapılmış ve düzen yeniden sağlanmıştır. Bu olay, Bozkır’ın modern Türkiye’ye entegrasyon sürecinde yaşadığı en çalkantılı dönemlerden biri olarak kayda geçmiştir. Ardından gelen yıllarda Bozkır, merkezi idareyle uyumlu bir ilçeye dönüşmüş, eğitim, sağlık ve altyapı alanlarında Cumhuriyet reformlarından payını almıştır.

Günümüzde Bozkır

Bozkır, günümüzde Konya’nın hem kültürel mirası hem de kırsal üretimiyle öne çıkan ilçelerinden biridir. Tarih boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan ilçe, arkeolojik alanlarıyla dikkat çekmektedir. Özellikle Zengibar Kalesi çevresinde yürütülen kazı çalışmaları, bölgenin Helenistik ve Roma dönemlerine ait önemli kalıntılarını gün yüzüne çıkarmaktadır. Bu yönüyle Bozkır, sadece tarih meraklılarının değil, akademik çevrelerin ve turizmle ilgilenenlerin de ilgisini çeken bir merkez haline gelmiştir.

Zengibar Kalesi, mimari dokusu ve stratejik konumuyla “Konya’nın Efesi” olarak anılmaktadır. Öte yandan Bozkır, tarihi kimliğinin yanı sıra tarım ve hayvancılıkla geçinen canlı bir yerel ekonomiye sahiptir. Arpa, buğday, nohut gibi temel ürünlerin yanı sıra, küçükbaş hayvancılık ve arıcılık da yaygındır. Ayrıca ilçede ahşap işçiliği, dokuma ve taş ustalığı gibi geleneksel el sanatları halen yaşatılmakta ve yerel ekonomiye katkı sunmaktadır. Bu yönüyle Bozkır, hem tarihi bir miras alanı hem de üretken bir Anadolu ilçesi olarak varlığını sürdürmektedir.

Tarihi ve Turistik Yerler

Zengibar Kalesi (İsaura Antik Kenti)

Konya ili Bozkır ilçesi sınırlarında yer alan Zengibar Kalesi, Asar Dağı’nın zirvesine yakın, 1.800 metre rakımlı bir noktada konumlanmaktadır. Kale, antik dönemde İsaura Vetus olarak bilinen yerleşim alanının üzerinde kuruludur. Bu durum, yapının yalnızca bir Orta Çağ kalesi değil, aynı zamanda çok katmanlı bir arkeolojik alan olduğunu göstermektedir.

^{Zengibar Kalesi (Bozkır Belediyesi)}

Kalenin bulunduğu bölge, antik çağda İsauria olarak bilinen dağlık bir coğrafyanın merkezinde yer alır. Yerleşim tarihi M.Ö. 1. binyıla kadar uzanmaktadır. Hitit, Pers, Roma ve Bizans dönemlerinde kullanım gördüğü değerlendirilen bu alanda, özellikle Roma dönemine ait mimari kalıntılar dikkat çekmektedir. Alanda yapılan araştırmalarda, sur duvarları, taş döşeli yollar, su sarnıçları ve kamu yapıları tespit edilmiştir. Bu yapılar, hem yerleşimin savunma amaçlı stratejik kullanımını hem de sivil mimari yönlerini ortaya koymaktadır.

^{Zengibar Kalesi (Go Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi)}

Zengibar Kalesi ve çevresinde sürdürülen yüzey araştırmaları ve arkeolojik kazılar, bölgenin tarihi coğrafyasının ve kentsel gelişiminin anlaşılması açısından önem taşımaktadır. Yerleşim, bölgesel güç mücadeleleri, savunma mimarisi ve Roma dönemi taş işçiliği bakımından kaynak niteliği taşımaktadır.

Hisarlık Mahallesi Camii

Konya ili Bozkır ilçesine bağlı Hisarlık Mahallesi’nde bulunan cami, 1282 tarihli bir kitabeye dayanılarak 13. yüzyılın son çeyreğine tarihlenmektedir. Yapı, geç dönem Selçuklu ve erken Osmanlı dönemine özgü mimari özellikler sergilemektedir.

^{Hisarlık Camii Dış Mekan (Bozkır Belediyesi)}

Caminin mimarisinde ahşap malzemenin belirgin biçimde kullanıldığı görülmektedir. Özellikle tavan ve minberdeki ahşap işçiliği, dönemin sanat anlayışını yansıtması bakımından dikkat çekicidir. İç mekanda yer alan sınırlı sayıdaki fresk benzeri bezemeler ise bölgedeki camiler arasında nadir rastlanan bir uygulama olarak değerlendirilmektedir.

^{Hisarlık Camii Avlu (Bozkır Belediyesi)}

Yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı envanterinde “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescillenmiştir. Hem dini mimarideki sürekliliği göstermesi hem de yerel sanat üretimini belgeleyen özgün unsurlar içermesi bakımından, bölge tarihi yapıları arasında yer almaktadır.

^{Hisarlık Camii İç Mekan (Bozkır Belediyesi)}

Üçpınar Kurşunlu Camii

Konya ili Bozkır ilçesine bağlı Üçpınar Mahallesi'nde yer alan cami, kitabe ve sözlü kaynaklara dayanılarak 1816 yılına tarihlenmektedir. Yapı, adını ana kubbesinin dış yüzeyinin kurşunla kaplanmasından dolayı halk arasında "Kurşunlu Camii" olarak almıştır.

^{Üçpınar Kurşunlu Camii Dış Mekan - Go Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi}

Caminin planı klasik Osmanlı cami mimarisiyle benzerlik göstermekte olup, merkezi kubbeli yapısıyla dikkat çeker. Dış cephede sade bir mimari anlayış benimsenmiş, iç mekanda ise süsleme unsurlarına sınırlı biçimde yer verilmiştir. Kurşun kaplama uygulaması, hem yapısal dayanıklılığı artırmak hem de iklim koşullarına karşı koruma sağlamak amacıyla tercih edilmiştir.

^{Üçpınar Kurşunlu Camii İç Mekan (Go Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi)}

Cami, günümüzde de ibadete açık olup, yerel kültürel mirasın bir parçası olarak korunmaktadır. Yapı, geç Osmanlı dönemine ait kırsal dini mimarinin temsil örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir.

^{Üçpınar Kurşunlu Camii İç Mekan (Go Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi)}

Tarihi Bozkır Çarşamba Köprüsü (Selçuklu Köprüsü)

Bozkır ilçesi sınırlarında, Çarşamba Çayı üzerinde konumlanan taş köprü, mimari özellikleri ve yapım tekniği bakımından 13. yüzyıl Selçuklu dönemi eserleriyle benzerlik göstermektedir. Köprünün toplam uzunluğu 21 metre, genişliği ise 3,85 metredir. Yapı, kesme taş malzeme ile inşa edilmiş olup sivri kemerli tek gözlü bir mimariye sahiptir.

^{Çarşamba Köprüsü (Go Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi)}

Köprü, tarihsel süreçte bölgedeki ulaşım ve ticaretin sürekliliğini sağlamış; özellikle Bozkır ile çevre yerleşimler arasındaki bağlantıda önemli bir geçiş noktası işlevi görmüştür. 2016 yılında Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü denetiminde restore edilmiş ve günümüzde “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı” olarak tescillenmiştir.

Devlet Kurumları

Bozkır, Konya iline bağlı bir ilçe olup çeşitli devlet kurumlarına ev sahipliği yapmaktadır. Bu kurumlar, kamu hizmetlerinin yerel düzeyde etkin bir şekilde sunulmasını sağlamaktadır. Aşağıda Bozkır ilçesinde bulunan başlıca devlet kurumları listelenmiştir.

İdari Kurumlar

• Bozkır Kaymakamlığı
• Bozkır Belediye Başkanlığı
• İlçe Yazı İşleri Müdürlüğü
• İlçe Nüfus Müdürlüğü
• Mal Müdürlüğü
• Tapu Müdürlüğü
• Kadastro Birimi
• Milli Emlak Şefliği

Adli Kurumlar

• İlçe Jandarma Komutanlığı
• Bozkır İlçe Emniyet Amirliği
• Bozkır Adliyesi
• İcra Müdürlüğü
• Bozkır 1. Noterliği

Eğitim Kurumları

• İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü
• Bozkır Halk Eğitimi Merkezi

Üniversiteler

Selçuk Üniversitesi Bozkır Meslek Yüksekokulu

• Adres: Yukarı Mahalle, 50034. Sokak No:18, Bozkır/Konya
• Bölümler:
• Bilgisayar Programcılığı
• Alternatif Enerji Kaynakları Teknolojisi
• Halkla İlişkiler ve Tanıtım
• Mimari Restorasyon
• Sağlık Bilgi Sistemleri Teknikerliği
• 2024-2025 Öğrenci Sayısı: 284 öğrenci tercih etti

Liseler

Anadolu Liseleri

• Bozkır Anadolu Lisesi
• Zengibar Anadolu Lisesi
• Mahmud Celaleddin Ökten Anadolu İmam Hatip Lisesi

Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri

• Osman Yaren Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• Lokman Hekim Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• 15 Temmuz Şehitleri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• Serüstad Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

Ortaokullar

• Atatürk Ortaokulu
• Armutlu Ayşe Veli Demiröz Ortaokulu
• Dereiçi Ortaokulu
• Çağlayan Ortaokulu
• Hacılar Ortaokulu
• Hamzalar Ortaokulu
• Hisarlık Ortaokulu
• Kildere Ortaokulu
• Memiş Efendi İmam Hatip Ortaokulu
• Merkez Cumhuriyet Ortaokulu
• Sarıoğlan İmam Hatip Ortaokulu
• Soğucak Mustafa Yamaner Ortaokulu
• Üçpınar Ortaokulu

İlkokullar

• Ayvalca İlkokulu
• Boyalı İlkokulu
• Armutlu Ayşe Veli Demiröz İlkokulu
• Dereiçi İlkokulu
• Çağlayan İlkokulu
• Derviş Mustafa Öztunç İlkokulu
• Hacılar İlkokulu
• Hamzalar İlkokulu
• Hisarlık İlkokulu
• Işıklar İlkokulu
• Karayahya İlkokulu
• Kildere İlkokulu
• Kınık İlkokulu
• Koçaş İlkokulu
• Kuşça İlkokulu
• Kuzören İlkokulu
• Sarıoğlan İlkokulu
• Soğucak Mustafa Yamaner İlkokulu
• Söğüt İlkokulu
• Sorkun Köyü İlkokulu
• Üçpınar İlkokulu
• Vali Kemal Katıtaş İlkokulu
• Yazdamı Ayşe-Veli Demiröz İlkokulu
• Yelbeği İlkokulu

Sağlık Kurumları

• Bozkır Devlet Hastanesi
• İlçe Sağlık Müdürlüğü
• Toplum Sağlığı Merkezi Başkanlığı

Sosyal Hizmet Kurumları

• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı (SYDV)
• Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğü
• Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüğü

Diğer Kurumlar

• İlçe Müftülüğü
• İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü
• Orman İşletme Şefliği
• Gençlik ve Spor İlçe Müdürlüğü
• Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurt Müdürlüğü
• PTT Müdürlüğü
• Ziraat Bankası ve Halk Bankası Şubeleri

Nüfus

Bozkır ilçesinin 1965 ve 2024 yılları nüfus değişimini içeren tablo aşağıda verilmiştir.

^{Yıllara Göre Bozkır'da Nüfus Değişimi}