Bucak salebi, Türkiye'nin Burdur iline bağlı Bucak ilçesi sınırlarında yetiştirilen ve geleneksel yöntemlerle üretilen, Orchidaceae (salepgiller) familyasına ait toprak orkidelerinin yumrularından elde edilen bir üründür. Mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu yerel ürün, özellikle içecek ve dondurma sanayisinde kullanılmak üzere toz haline getirilerek pazara sunulur. Bucak salebi, bölgenin ekolojik koşulları ve yerel üretim teknikleriyle ün kazanmış, coğrafi işareti 10 Ağustos 2021 tarihinde tescillenmiş bir üründür.

^{Bucak Salebi (Türk Patent Ve Marka Kurumu)}

Üretim Süreci

Bucak salebi üretiminde kullanılan orkide yumruları, toplandıkları bölgede kurutulduktan sonra çeşitli işlemlerden geçirilerek öğütülür. Üretim süreci şu aşamalardan oluşur:

• Kırma: Kurutulmuş yumrular, doğrudan öğütülemeyecek kadar sert oldukları için çekiçli kırıcılarla küçük parçalara ayrılır.
• Öğütme: Küçük parçalara ayrılan salep yumruları, taş değirmenlerde öğütülerek un benzeri bir toz haline getirilir.
• Eleme ve Temizleme: Öğütme sonrası iri parçalar elenerek ayrıştırılır; öğütülemeyen kısımlar yeniden değirmene gönderilir.
• Karıştırma: Toz hale gelen ürünün müsilaj (glikomannan) oranı, belirlenen aralıkta olacak şekilde ayarlanır.
• Paketleme: Ürün, taleplere göre bez torbalar, poşetler veya küçük ambalajlarda etiketlenerek satışa sunulur.

Kimyasal ve Fiziksel Özellikler

Bucak salebinin bazı temel kimyasal değerleri şunlardır:

• Müsilaj (glikomannan): %11,6 – %39,8
• Nişasta: %19,0 – %32,7
• Nem: %8,2 – %12,2
• Kül: %2,6 – %9,8

Sıcak süt içerisinde çözüldüğünde ise viskozite değerleri, 40 °C'de 356–383 mPas, 50 °C'de 456–507 mPas, 60 °C'de 587–625 mPas aralığındadır. Bu yüksek kıvam alma özelliği, Bucak salebini özellikle içecek yapımında tercih edilen bir ürün haline getirir.

Hazır İçecek Olarak Kullanımı

Geleneksel Bucak salebi, şu şekilde hazırlanır: 1 litre tam yağlı süt, 70 gram şeker ve 7 gram Bucak salebi ile karıştırılır. Şeker ve salep bir kapta harmanlandıktan sonra kaynatılmış süte azar azar eklenerek karıştırılır. Karışım kısık ateşte 15–20 dakika boyunca, koyu kıvam alana dek pişirilir. Arzuya göre servis esnasında üzerine tarçın da serpilebilir.

Coğrafi Bağ ve Üretim Alanı

Bucak salebinin ünü, yetiştiği bölge olan Bucak ilçesi ile doğrudan ilişkilidir. Ürün, sadece bu coğrafi sınırlar içinde yetişen orkide türlerinden, bölgeye özgü üretim teknikleriyle işlenmektedir. Bu yönüyle hem biyolojik çeşitliliğin korunması hem de yerel tarımsal üretim geleneklerinin sürdürülmesi açısından önemlidir. Üretimin her aşaması Bucak sınırları içinde gerçekleştirilmektedir.

Denetim ve Tescil

Bucak salebi, Bucak Ticaret ve Sanayi Odası, Bucak Belediyesi ve Bucak Kaymakamlığı iş birliğiyle coğrafi işaret olarak tescillenmiştir. Ürünün denetimi; bu üç kuruluşun yanı sıra Bucak İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşan en az dört kişilik bir denetim kurulu tarafından yılda en az bir kez, ayrıca gerek görüldüğünde veya şikâyet halinde yapılmaktadır. Denetim; üretim yöntemi, kimyasal bileşenler, viskozite analizleri ve ambalajlama koşulları gibi birçok unsuru kapsamaktadır.