Buraj makineleri, demiryolu hatlarında zamanla oluşan geometrik bozulmaları düzeltmek amacıyla kullanılan, hattın düzgünlüğünü, doğruluğunu ve denge durumunu yeniden sağlayan özel yol bakım araçlarıdır. Bu makineler; ray ve traverslerin altındaki balastı sıkıştırarak rayların ideal yükseklik, yatay doğrultu ve eğim değerlerine getirilmesini sağlar. Böylece hem taşıma güvenliği artırılır hem de yolculuk konforu korunur. Otomatik sistemlerle donatılan modern buraj makineleri, özellikle uzun mesafeli hatlarda hızlı ve hassas müdahale imkânı sunarak demiryolu altyapısının sürdürülebilirliğine önemli katkı sağlar.

^{Buraj Makinasının Çalışması (Railroad Maintance of Way)}

Buraj Makinelerinin Tanımı ve Temel İşlevleri

Buraj makineleri, demiryolu hattında traverslerin altındaki balastı sıkıştırarak rayların düzgünlüğünü ve doğruluğunu sağlayan mekanik araçlardır. Ana işlevleri arasında:

• Balast sıkıştırması
• Kurplarda dever ve fleş düzeltimi
• Geometrik taksimat uygulaması

yer alır. Bu makineler, sadece düz hatlarda değil, kurplarda (eğrisel kesimlerde) da özel ayarlar yaparak trenlerin denge ve hız gereksinimlerini karşılayacak şekilde hattı düzenler.

Buraj Makinesi Çeşitleri

Buraj makineleri, teknolojik kapasitesi ve uygulama alanına göre sınıflandırılabilir. MEGEP modülüne göre başlıca türler şunlardır:

06 Serisi Makineler

Daha çok basit düzeltmelerde kullanılan ve sadece nivelman işlemini yapan makinelerdir. Dresaj gibi işlemler için başka makineler gerektirir.

08–16 G Tipi Makineler

Orta ölçekli makineler olup fleş ve dever taksimatları manuel yapılır. Bu makinelerde RVA (Raylı Yol Ayar) veya ÜVA (Üst Yapı Ayar) sistemleri bulunmaz.  toplamda 16 adet buraj kazması ile donatılmıştır. Bu kazmalar, makinenin her iki yanında yer alan iki ayrı buraj ünitesine eşit olarak dağıtılmış olup, her bir ünitede sekiz kazma bulunmaktadır. Makinenin efektif çalışma kapasitesi saatte yaklaşık 375 metredir. Bu makine ile yapılan çalışmalar öncesinde, üstyapı mühendisleri tarafından fleş ve dever değerlerinin hesaplanarak her traversin üzerine işaretlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, makinenin herhangi bir müdahale gerçekleştirmeden ulaşabildiği seyir hızı saatte 80 kilometredir.

08–32 Tipi Gelişmiş Makineler

Hem GVA (Geometrik Yol Ayar) hem de ÜVA sistemleri ile entegredir. Bu makinelerde arıza durumlarında manuel taksimat yapılabilir, bu da esneklik sağlar. her iki yanına yerleştirilmiş buraj ünitelerinde toplam 32 adet kazmaya sahiptir; bu kazmaların her ünitede 16’şar adet olarak konumlandırıldığı görülmektedir. Makine, operasyon esnasında eş zamanlı olarak iki traversin buraj işlemini gerçekleştirebilecek şekilde tasarlanmıştır.

Cihaza entegre edilen ve GVA (Geometrik Yol Ayarı) olarak adlandırılan otomatik sistem, müdahale öncesi hattın geometrik özelliklerini içeren verilerin makine hafızasına yüklenmesine olanak tanır. Bu veriler, cihaz kapalı olsa dahi uzun süre bellekte saklanabilmektedir. Ancak çift traversli çalışma mekanizması nedeniyle, traversler arasındaki mesafelerin standartlara tam uyum göstermesi büyük önem taşır; aksi takdirde, müdahale sırasında altyapı elemanlarında yapısal hasar oluşma riski söz konusu olabilir.

Bu model, TCDD envanterindeki en gelişmiş ve en yeni buraj makinesi olarak öne çıkmaktadır. Saatlik pratik işlem kapasitesi yaklaşık 800 metredir. Ayrıca, makinenin her iki ucunda yer alan kontrol kabinlerinden ayrı ayrı kumanda edilerek yönlendirme işlemleri gerçekleştirilebilmektedir.

08–275 SP Makas Buraj Makineleri

Makas bölgelerinde çalışan özel buraj makineleridir. Kiriş uzunlukları farklı olup, dar alanlarda detaylı ayar yapılmasını sağlar. Demiryolu hatlarının yanı sıra makas bölgelerinde de etkin şekilde kullanılabilmektedir. Bu makineler, sadece fleş ve nivelman hatalarını düzeltmekle kalmaz, aynı zamanda balast tabakasını teknik standartlara uygun biçimde sıkıştırarak hattın uzun ömürlü ve güvenli olmasına katkı sağlar. Makaslarda çalışma kapasitesi yaklaşık olarak her 30 dakikada bir basit makas düzeyindedir. Ancak düz hatlarda gerçekleştirilen standart çalışma hızı 275 metre/saat olup, bu makinelerin özellikle makas dışı kesimlerde kullanılması önerilmemektedir.

Makineyle gerçekleştirilen işlemlerin, geleneksel yöntemlerde olduğu gibi manuel iş gücüyle yapılan işlemlerle kıyaslanması teknik açıdan anlamlı değildir; zira makinenin sunduğu hassasiyet, hız ve işçilik kalitesi oldukça üst düzeydedir. Buraj sisteminde yer alan kazmalar “üniversal” yapıda olup, sağ ve sol buraj ünitelerinde toplamda sekiz adet bulunmaktadır. Bu kazmalar, bireysel olarak kontrol edilebilecek şekilde bağımsız kumanda sistemleriyle donatılmıştır.

Makinenin seyrüsefer hâlindeki azami hızı saatte 80 kilometre olup, müdahale gerçekleştirmediği durumlarda dahi bu hıza ulaşabilmektedir. Ayrıca bu modelin, diğer buraj makinelerinden farklı olarak üç ayrı operatör kabinine sahip olması, operasyonel esneklik ve görüş kabiliyeti açısından önemli bir avantaj sunmaktadır.

08-275 3S Buraj Makinesi

her biri 16 adet buraj kazması içeren iki buraj ünitesiyle toplamda 32 kazma kapasitesine sahiptir. Bu düzenek sayesinde, makine aynı anda iki traversin buraj işlemini gerçekleştirebilecek şekilde yapılandırılmıştır. Bu eşzamanlı müdahale yeteneği, işlem süresini kısaltmakta ve operasyonel verimliliği artırmaktadır.

Makinede, gelişmiş bilgisayarlı ayar sistemi ve yol muayene makinelerinde olduğu gibi hassas ölçüm sağlayan entegre şerit sistemleri yer almaktadır. Geleneksel yöntemlerde kullanılan takaometre ve okuma cihazlarına ek olarak, CPRS işaret noktaları baz alınarak katener direkleri üzerinde yapılan sabit ölçümler sayesinde, yolun eksenel kaçıklıkları, klemens bozulmaları ve genel geometrik deformasyonları önceden tespit edilebilmektedir.

Bu tür makinelerde, ayrıca nivo ve mira ile manuel nivelman yapılmasına gerek duyulmaz. Ölçüm verileri, olması gereken standartlarla karşılaştırılarak arıza değerleri belirlenir ve bu veriler çalışma öncesinde makinenin hafızasına yüklenir. Hafızaya aktarılan bu bilgiler, cihaz kapalı olsa dahi uzun süre saklanabilir; bu sayede yolun hangi kilometre kesimlerinde, ne tür düzeltmelerin yapılacağı önceden belirlenmiş olur.

Makine, müdahale sırasında demiryolu hattını, proje değerlerine uygun eksen ve geometrik pozisyona getirecek biçimde otomatik düzeltme işlemi gerçekleştirir. Bununla birlikte, eş zamanlı iki travers üzerinde çalışılması nedeniyle, traversler arasındaki mesafenin standarda tam uyum göstermesi zorunludur. Aksi hâlde, kazma sistemlerinin hatalı temasları traverslere yapısal zarar verebilir.

Makinenin seyrüsefer kabiliyeti çift yönlüdür; her iki ucunda bulunan operatör kabinlerinden bağımsız olarak kumanda edilerek yol üzerinde ileri veya geri yönlü hareket sağlanabilir. Bu özellik, özellikle kısıtlı manevra alanlarının bulunduğu hat kesimlerinde operasyonel esneklik açısından önemli bir avantaj sunar.

Geometrik Taksimat ve Hesaplamalar

Kurplarda, rayların iç ve dış tarafları arasındaki yüksekliğin belirlenmesi için dever hesaplamaları yapılır. Ayrıca, rayın doğrultu bozulmaları için fleş değerleri hesaplanarak traversler üzerine yazılır. Bu hesaplamalar sonucu yapılan taksimat, buraj makinesine doğru yönlendirmeler sağlar. Örnek bir hesaplamada, fleş değerleri sağ ve sol hat için ayrı ayrı değerlendirilir ve travers üzerindeki noktalara bu değerler işaretlenir. Böylece makine, bu verilere göre her traversin hizasını ve yüksekliğini otomatik olarak düzeltir.

^{Buraj Makinası (Vedat Kılıçkaya)}

Uygulamada Buraj Makinelerinin Kullanımı

Buraj makineleri genellikle yol bakım programları çerçevesinde planlı şekilde kullanılır. Makine operatörleri:

• Taksimat çizelgesine göre hareket eder,
• Balast basıncını kiriş uzunluğuna göre ayarlar,
• Uç noktalar için yumuşatma eğrileri oluşturur.

Modern makinelerde otomasyon sistemleri sayesinde veriler dijital olarak işlenir, ancak manuel müdahale olanağı da bulunur. Buraj işlemi sonrasında yol geometrisinin tekrar ölçülmesi, düzeltmenin etkinliğini belirler.

Buraj makineleri, demiryolu altyapısının düzenli ve etkili bakımının temel araçlarından biridir. Doğru ve etkin şekilde kullanıldıklarında, tren güvenliğini artırır, bakım maliyetlerini düşürür ve yolculuk konforunu iyileştirir. Bu bağlamda, makinelerin teknik özelliklerinin ve uygulama yöntemlerinin iyi anlaşılması, demiryolu mühendisliği açısından kritik öneme sahiptir.