Büyük Toy Kuşu, 75–105 cm uzunluğunda, iri yapılı, gri-kahverengi tüylere sahip bir kuş türüdür. Baş ve boyun gri, sırtı siyah çizgilerle kahverengi; alt kısmı beyaz ve erkek bireylerde yaşla birlikte gelişen kestane rengi bir göğüs bandı bulunur. Erkek bireyler dişilerden belirgin şekilde büyüktür ve üreme döneminde boğaz kesesi ile uzun beyaz “bıyık” benzeri tüyler geliştirirler. Uçuşları güçlü ve kartalları andıran düzenli kanat çırpmalarıyla karakterizedir.

Yayılış ve Habitat

Eskiden Portekiz'den Kore Yarımadası'na kadar uzanan Avrasya bozkırlarında yaygın olan bu türün dağılımı günümüzde parçalanmış durumdadır. Günümüzde başlıca üreme alanları Portekiz, İspanya, Avusturya, Almanya, Slovakya, Macaristan, Sırbistan, Romanya, Türkiye, Rusya, Ukrayna, Kazakistan, Çin, Fas, İran, Moğolistan gibi ülkelerde bulunur. Büyük bir kısmı göçmen olup Orta Asya, Irak, İran ve kuzey Çin gibi bölgelere kış göçü yapar.

^{Doğada Yer Alan Bir Toy Kuşu (Flickr)}

Nüfus ve Koruma Durumu

2023 verilerine göre dünya nüfusu yaklaşık 29.600–33.000 birey arasında olup, bunun %74'ü İspanya’da yaşamaktadır. IUCN Kırmızı Listesi'ne göre "Tehlikede (Endangered)" kategorisindedir. Nüfusu 2005–2018 yılları arasında %34 oranında azalmış, bu düşüşün 2040 yılına kadar %65'e ulaşması beklenmektedir

Yaşam Alanı ve Ekoloji

Başlangıçta bozkırlarda yaşayan bu tür, günümüzde düşük yoğunluklu tarım alanlarına uyum sağlamıştır. Açık ve alçak bitki örtüsüne sahip ovalar, tarla ve meralar, alfalfa ve buğday tarlaları gibi yerlerde üreme gösterir. Asya'da stepler, yarı çöl habitatları, nehir adaları ve nemli çayırlar da yaşadığı alanlar arasındadır. Diyeti böcekler, bitkiler, tohumlar ve küçük omurgalıları içerir. Yüksek yatay görüş ve insan baskısından uzak alanlar başarılı üreme için önemlidir.

Tehditler

• Tarımsal yoğunlaşma ve arazi kullanımındaki değişiklikler
• Yenilenebilir enerji altyapısı (özellikle elektrik hatları) nedeniyle çarpma ve ölümler
• Kaçak avcılık (özellikle Türkiye, Çin, Kazakistan, Fas ve Moğolistan’da)
• Pestisit zehirlenmeleri ve habitat parçalanması
• İklim değişikliği, kuraklık ve yangınlar
• Yırtıcılık (özellikle köpekler)

^{Toy Kuşu Görünümü (Flickr)}

Koruma Çalışmaları

Tür CITES Ek I ve II, CMS Ek I ve II kapsamında korunmaktadır. Avrupa'da, Türkiye'de ve Asya'daki birçok ülkede avlanması yasaktır. Avrupa ve Asya'da birçok ulusal eylem planı yürürlüktedir. Reintroduksiyon çalışmaları Birleşik Krallık’ta yürütülmektedir. LIFE+ projeleriyle Avusturya, Almanya, İspanya gibi ülkelerde habitat restorasyonu, elektrik hatlarının yer altına alınması, çiftçilere danışmanlık gibi çalışmalar yapılmaktadır.