Çatak cevizi, Türkiye'nin Van iline bağlı Çatak ilçesinde yetişen, ince kabuklu, iri taneli ve lezzetli yapısıyla bilinen yerli bir ceviz türüdür. 23 Ağustos 2021 tarihinde, Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından Çatak Cevizi için Türk Patent ve Marka Kurumu’na coğrafi işaret başvurusu yapılmış ve başvuru, aynı tarihli resmi bültende (107 sayılı) yayımlanarak kabul edilmiştir. Bu sayede "Çatak Cevizi", coğrafi işaretle korunmaya hak kazanmıştır.
Coğrafi İşaret Tescil Süreci
Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün girişimleri sonucunda Çatak Cevizi’nin coğrafi işaret tescil başvurusu yapılmış ve bu başvuru başarıyla sonuçlanmıştır. Ağustos 2021’de yapılan resmi duyuru ile Çatak Cevizi’nin coğrafi işaretle tescillenmesi kamuoyuna ilan edilmiştir. Türk Patent ve Marka Kurumu’nun Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adları Bülteni’nde yer alan bilgiler doğrultusunda, tescil süreci ürünün özgünlüğünün ve bölgeyle olan bağının bilimsel ve hukuki açıdan onaylanmasını kapsamaktadır.
Bu tescil, Çatak Cevizi’nin hem yurt içi hem de uluslararası pazarlarda marka değerinin korunmasını sağlar. Ayrıca, haksız rekabetin önüne geçer ve tüketicilere ürünün gerçek menşei hakkında güven verir.
Çatak Cevizi’nin Özgün Özellikleri
Çatak Cevizi, Van ilinin Çatak ilçesinde yetiştirilen ve bölgeye özgü iklim ile toprak koşullarından kaynaklanan özel niteliklere sahip bir ceviz türüdür. Kendine has lezzeti, sert kabuğu ve dolgun iç yapısıyla diğer ceviz türlerinden ayrılır. Yerel üreticiler tarafından nesilden nesile aktarılan geleneksel yöntemlerle yetiştirilmekte ve bu sayede ürünün kalitesi korunmaktadır.
Tarım İl Müdürlüğü’nün açıklamasına göre, Çatak Cevizi ayırt edici özellikleri şunlardır:
- İç rengi genellikle beyaz, açık sarı ve diğer sarı tonlarda olur.
- Ceviz içi kabuktan kolay ayrılır.
- Kabuk yapısı orta pürüzsüzlükte olup, kurutma sonrası kalite özellikleri uzun süre korunur.
- Yüksek yağ oranı sayesinde özellikle pastane sektöründe tercih edilir.
Bu özellikler, ürünün karakteristik renk, tat, randıman ve yağ oranıyla doğrudan çevresel faktörlere (nemli toprak, karasal iklim) bağlıdır.
Yerel Kalkınma ve Tarımsal Yatırımlar
2021-2024 yılları arasında, Çatak Kaymakamlığı koordinasyonunda “Ceviz Üretiminin Yaygınlaştırılması ve Geliştirilmesi Projesi” hayata geçirilmiştir.
Bu kapsamda: 5 ayrı mahallede, toplam 50 dekar alanda kapama ceviz bahçeleri kurulmuş, %70 DAP (Doğu Anadolu Projesi) katkısıyla modern fidanlar dikilmiş, damla sulama ve çevre tel örgü sistemleri hayata geçirilmiştir.
Kaymakamlık ve Tarım İl Müdürlüğü bünyesindeki teknik personel, uygulama sürecini baştan sona takip ederek üreticilere danışmanlık desteği sağlanmıştır. Bu yatırımlar, Çatak cevizciliğinin kalitesini artırmayı ve verimini yükseltmeyi amaçlamıştır.
Kültürel Mirasın Korunması
Çatak Cevizi’nin coğrafi işaretle korunması, sadece ekonomik bir kazanım değil, aynı zamanda kültürel bir mirasın da devamını sağlar. Yerel üretim teknikleri, geleneksel yöntemler ve bölgeye özgü tarımsal bilgi, tescil kapsamında korunmakta ve gelecek nesillere aktarılmaktadır.
