Çayırhan Termik Santrali, Ankara ilinin Nallıhan ilçesi sınırları içerisinde, Beypazarı ilçesine 23 kilometre ve başkent Ankara’ya 120 kilometre mesafede bulunan, linyit kömürü ile çalışan bir termik elektrik santralidir. Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) tarafından kurulan santralin işletme hakkı 2000 yılında yapılan devirle birlikte özel sektöre verilmiş; bu yönüyle Türkiye'de özelleştirilen ilk termik santral olmuştur. Halihazırda Park Termik Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilmektedir.
Çayırhan Maden Ocağı (Nallıhan Kaymakamlığı)
Santralin temeli 14 Kasım 1976 tarihinde atılmış, inşaatı 1978 yılında tamamlanmıştır. Kuruluşundan itibaren çeşitli dönemlerde yapılan genişletme (tevsi) çalışmaları ile kapasitesi artırılmıştır. Başlangıçta her biri 150 MW gücünde iki üniteyle çalışmakta olan santrale, 1990’ların ortasında yapılan yatırımla iki adet 160 MW gücünde yeni ünite daha eklenmiştir. Bu tevsi yatırımı için Austrian Energy and Environment (Avusturya), Mitsubishi (Japonya), Siemens (Almanya), GÜRİŞ (Türkiye), Bischoof (Almanya), Caillard (Fransa) ve SEMKO (Türkiye) firmalarından oluşan uluslararası bir konsorsiyum ile 1994 yılında sözleşme imzalanmış ve çalışmalar 1995'te başlamıştır. Proje bedeli 504 milyon Amerikan doları olarak belirlenmiştir.
Santral, yıllık yaklaşık 5 milyar kilovatsaat elektrik üretimiyle ülkenin enerji ihtiyacına katkıda bulunmaktadır. Yakıt olarak bölgedeki Çayırhan Linyit Havzası’ndan elde edilen düşük kalorili linyit kömürü kullanılmaktadır. Santralin çevresel etkilerini sınırlamak amacıyla, bacadan çıkan kükürt dioksit gazı, ıslak kireçtaşı yöntemiyle yaklaşık %95 oranında tutulmakta ve böylece yürürlükteki hava kalitesi standartlarına uyum sağlanmaktadır.
Kömür Rezervleri ve Üretim Altyapısı
Santralin kömür ihtiyacı, doğrudan Çayırhan Linyit Sahası’ndan sağlanmaktadır. Saha, Çayırhan-Beypazarı Linyit Havzası olarak bilinir ve I. ve II. saha olarak ikiye ayrılmıştır. I. saha, 1987 yılında santrale kömür teminine başlamış, 2000 yılında 20 yıllığına özel şirkete devredilmiştir. Sahada yıllık yaklaşık 5 milyon ton üretim yapılmakta olup, kalan rezerv miktarı 159,8 milyon ton ve ortalama kalorifik değeri 1.530 kcal/kg’dır. II. saha ise 2017 yılında özel işletmeye devredilmiş olup, 140 milyon tonluk rezervi ve 1.971 kcal/kg ortalama kalorifik değeri ile 800 MW gücünde yeni bir termik santral için planlamaya alınmıştır.
Üretim Teknolojisi
Çayırhan Kömür İşletmesi’nde üretim, tam mekanize geri dönümlü uzun ayak madenciliği yöntemiyle yapılmaktadır. Özellikle C panosu olarak adlandırılan sahada tek bir süper uzunayaktan yılda 1 milyon tonun üzerinde kömür üretimi hedeflenmektedir. Panoda ortalama damar kalınlığı 4,35 metre olup, üst ve alt damarların tek uzunayakta birlikte üretimi mümkün kılınmıştır. Bu sistemde yürüyen tahkimatlar, kesici-yükleyici makineler (çift tamburlu), zincirli arın konveyörleri ve havalandırma sistemleri gibi gelişmiş yeraltı madenciliği teknolojileri kullanılmaktadır.
Ayrıca bölgede saban (hobel) ile kazı yapılan yarı mekanize sistemler de kullanılmıştır. Bu yöntem, yangın riski bulunan yüksek sülfürlü kömürler için göçertmeli üretimle birlikte uygulanmaktadır. Mekanize üretimin yaygınlaşmasıyla birlikte, galeri açma işlemlerinde de Dosco MK 2A ve PK 9r tipi galeri açma makineleri kullanılmaya başlanmıştır.
Yerüstü Tesisler ve Yardımcı Yapılar
Santralin enerji üretimine yönelik yerüstü tesislerinin yanı sıra, Çayırhan bölgesinde madenin destek birimleri, laboratuvarlar, silolar, kimyasal analiz birimleri, kompresör ve elektrik dağıtım üniteleri, ambarlar, sosyal tesisler, tahlisiye istasyonu ve işçi konaklama alanları gibi yapılar da inşa edilmiştir. Bu alanlar, üretimle doğrudan bağlantılı olarak topluca tasarlanmıştır ve madencilik faaliyetlerinin sürdürülebilirliği için önemli bir altyapı oluşturur.
Entegre Sanayi: Çayırhan Sodyum Sülfat Tesisleri
Santral bölgesine entegre edilen bir diğer tesis, Çayırhan Sodyum Sülfat Üretim Tesisi'dir. Glauberit maden sahasında yeraltı solüsyon madenciliğine dayalı olarak kurulmuş olan bu tesis, 2010 yılında temeli atılarak 2011 yılında üretime alınmıştır. Yıllık 150.000 ton kapasiteli tesiste, yeraltından çıkarılan sodyum sülfat solüsyonu çeşitli işlemlerden geçirilerek rafine ürün elde edilmektedir. Tesis, kendi elektrik ve buhar ihtiyacını karşılayan bir enerji santraline de sahiptir.
Çayırhan Termik Santrali, hem üretim kapasitesi hem de teknolojik altyapısı bakımından Türkiye'nin önde gelen termik santralleri arasında yer alır. Linyit kömürü ile çalışan yapısı, bölgesel kömür rezervlerinin değerlendirilmesini sağlamakta ve sanayi entegrasyonu ile enerji-yoğun endüstrilerin gelişimine katkıda bulunmaktadır. Aynı zamanda mekanizasyon uygulamalarıyla madencilik verimliliğinin artırılması yönünde örnek bir tesis niteliğindedir.
