Çeşka Yeraltı Şehri, Türkiye'nin Yozgat il merkezinin yaklaşık 3 kilometre kuzeydoğusunda, Kirazlı Göleti’nin kuzeyinde yer alan çok katmanlı bir yeraltı yerleşimidir. Çevreye hâkim yüksek bir tepenin zirvesinde konumlanan bu yapı, bölgedeki savunma, barınma ve depolama amaçlı inşa edilen yeraltı şehirlerinin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Arkeolojik bulgular, yapının Roma, Bizans ve Frig dönemlerine tarihlenebilecek seramikler ile ilişkilendirilebileceğini göstermektedir.
Çeşka Yeraltı Şehri (Türkiye Kültür Portalı)
Konum ve Yapısal Özellikler
Çeşka Yeraltı Şehri, stratejik bir konumda, yüksek bir tepenin tam tepe noktasına kurulmuştur. Yapıya ait üç farklı giriş tespit edilmiştir. Kuzeybatıdaki ana giriş günümüzde kapalıdır. Güneydeki ikinci girişte, kayaya oyulmuş iki katlı bir yapı yer almakta; ancak bu yapının yarısı yıkılmış durumdadır. Girişten sonra iki ayrı galeri ile içeri ulaşım sağlanmaktadır; fakat galeriler kısmen dolmuş olduğundan geçiş mümkün değildir. Bu kesimde üç oda ve üst katta bir ikinci kat yapısı yer almaktadır. Doğu kısmındaki bir odada yaklaşık 1,80 metre yüksekliğinde bir niş; batı kısmında ise bir havalandırma bacası mevcuttur.
Kuzeydeki üçüncü giriş, kayalık kitlenin alt eteklerinde yer almakta ve ağız kısmı bozulmuş dar bir galeriden sürünerek geçilebilmektedir. Bu galeriden yaklaşık 5 metre ileride dikdörtgen planlı bir odaya ulaşılmakta; bu odanın batısında iki ayrı galeri yer almaktadır. Galerilerden biri, yaklaşık 10 metre sonra geniş dikdörtgen bir salona açılmakta olup bu salonun dört cephesinde iki büyük, iki küçük oda ve karşılıklı iki galeri kapısı bulunmaktadır. Yapının ortalama yüksekliği 1,30 metre civarındadır. Tavanlar tonoz biçiminde inşa edilmiştir ve iç mekânlarda çeşitli boyutlarda nişlere rastlanmaktadır.
Arkeolojik Bulgular ve Tarihlendirme
Yeraltı şehrinin en üst kısmında kayalara oyulmuş büyük ve küçük ölçekli kaya mezarları tespit edilmiştir. Yapının bulunduğu tepenin eteklerinde yapılan yüzey araştırmalarında, yıkıntı taşlar arasında Roma, Bizans ve Frig dönemlerine ait olduğu değerlendirilen, tek renkli astarlı, astarsız ve boyalı seramik parçalarına ulaşılmıştır. Bu bulgular, yeraltı yerleşiminin çok katmanlı ve uzun süreli bir kullanım geçmişine sahip olabileceğini düşündürmektedir.
Koruma Çalışmaları
2008 yılında Yozgat Müze Müdürlüğü tarafından yeraltı şehri içerisinde temizlik çalışmaları yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar, galerilerin kısmen doldurulmuş ve geçişe kapalı bölümlerinin belgelenmesini sağlamıştır. Günümüzde yeraltı şehri, arkeolojik ve kültürel miras kapsamında değerlendirilen önemli yapılar arasında yer almakta; korunması ve incelenmesine yönelik faaliyetler sürdürülmektedir.
