Çıldır Gölü, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Ardahan ve Kars illeri sınırlarında yer alan en büyük tatlı su ve Türkiye’nin en büyük ikinci gölüdür. Yaklaşık 123 km² yüzey alanına sahip olan göl, deniz seviyesinden 1959 metre yükseklikte bulunmaktadır. Volkanik kökenli doğal bir set gölü olan Çıldır, çevresindeki akarsular ve pınarlardan beslenirken, kuzeybatısında bulunan Telek Çayı aracılığıyla Arpaçay'a su aktarır.
Ekosistem açısından zengin bir yapıya sahip olan Çıldır Gölü, aynalı sazan başta olmak üzere çeşitli balık türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Kış aylarında gölde geleneksel Eskimo usulü balıkçılık yöntemi uygulanarak buz kırılarak avlanma yapılmaktadır. Ayrıca, donmuş göl yüzeyinde atlı kızak gezileri, buz pateni ve geleneksel spor etkinlikleri gibi çeşitli turistik faaliyetler gerçekleştirilmektedir.
Yaz aylarında gölde düzenlenen kano ve yelken yarışları da bölge turizmini çeşitlendirmektedir. Sahip olduğu doğal güzellikler ve kültürel değerler ile Çıldır Gölü, yılın her mevsimi ziyaretçilerine farklı deneyimler sunan önemli bir ekoturizm merkezidir.
Çıldır Gölü (Ali Murat Çoruk, Türkiye Kültür Portalı)
Oluşum ve Jeomorfoloji
Çıldır Gölü, volkanik kökenli bir doğal set gölüdür. Göl, deniz seviyesinden 1959 metre yükseklikte konumlanmış olup yaklaşık 123 km² yüzey alanına sahiptir. Jeolojik olarak, Oligosen döneminden daha genç tüf tabakaları, andezit ve bazalt akıntıları ile şekillenen göl tabanı, volkanik faaliyetlerin izlerini taşımaktadır. Çevresini saran dağlık alanlardan gelen lav akıntılarının kuzey kesimlerinde bir set oluşturması, gölün bugünkü yapısını kazanmasına neden olmuştur. Aynı zamanda tektonik hareketlerin de etkisiyle şekillenen göl, günümüzde hem hidrolojik hem de jeomorfolojik olarak aktif bir yapı sergilemektedir.
Çıldır Gölü’nü besleyen birçok dere ve pınar bulunmaktadır. En önemli çıkışı ise kuzeybatısında yer alan ve Ermenistan sınırında bulunan Arpaçay’a bağlanan Telek Çayı’dır. Göl, çevresinde oldukça sınırlı bitki örtüsüne sahiptir ve etrafındaki meralar yoğun hayvancılık faaliyetlerine olanak sağlamaktadır. Kış aylarında tamamen donan göl, yaklaşık 40-50 cm kalınlığında bir buz tabakası ile kaplanmakta ve bu durum hem ekosistem hem de bölgedeki ekonomik faaliyetler açısından önemli etkiler yaratmaktadır. Yaz aylarında ise artan sıcaklıklarla birlikte göl seviyesi değişkenlik gösterebilmektedir. Bununla birlikte, iklim değişikliği ve düzensiz yağış rejimleri nedeniyle göl seviyesinde dönemsel dalgalanmalar yaşanmakta, bu da göldeki ekolojik dengeyi doğrudan etkilemektedir.
Habitat
Çıldır Gölü, tatlı suya adaptasyon sağlamış birçok balık ve omurgasız türüne ev sahipliği yapmaktadır. Gölün en baskın balık türlerinden biri aynalı sazandır ve bunun yanında alabalık, gümüş balığı, kırmızı kanat, tahta balığı, bıyıklı balık gibi çeşitli türler de bulunmaktadır. Ancak, kontrolsüz balıkçılık ve göl seviyesindeki değişimler nedeniyle bazı türlerin popülasyonlarında azalma gözlenmektedir.
Kış aylarında göl yüzeyi yaklaşık 40-50 cm kalınlığında buz tabakası ile kaplanır. Bu dönemde gölde oksijen miktarı düşerek sucul yaşamı zorlaştırabilir. Ancak göl ekosisteminin adaptasyon yeteneği sayesinde balık türleri kış aylarını donmuş yüzeyin altındaki nispeten daha sıcak sularda geçirir. Bunun yanı sıra, buz altı balıkçılığı bölge halkı için geleneksel bir ekonomik faaliyet olarak sürdürülmektedir.
Göl çevresi genellikle mera ekosistemleri ve sulak çayırlarla kaplıdır. Tarıma elverişli alanların az olması nedeniyle bölgedeki en yaygın insan faaliyeti hayvancılık olarak öne çıkmaktadır. Sulak çayırlar, özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık için uygun otlak alanları sağlamaktadır.
Çıldır Gölü aynalı sazan avı (Fotoğraf: T.C. Çıldır Kaymakamlığı)
Bölgedeki sert kara iklimi nedeniyle ormanlık alanlar sınırlıdır. Ancak göl çevresinde seyrek çalılıklar ve soğuk iklim bitkileri bulunmaktadır. Yaz aylarında göl kenarındaki bitki örtüsü artış gösterirken, kış aylarında kar örtüsü nedeniyle bitkiler büyük ölçüde uyku dönemine girmektedir.
Çıldır Gölü, göçmen kuşlar için önemli bir konaklama ve beslenme alanıdır. Göl ve çevresi, kuş gözlemcileri için önemli bir merkez olarak bilinmektedir. Özellikle bahar ve yaz aylarında ördekler, balıkçıllar, yaban kazları ve martılar gibi türler gölde gözlemlenmektedir. Göl, ayrıca nesli tehlike altında olan bazı kuş türleri için üreme ve beslenme alanı olarak da önem taşımaktadır.
Gölde yüzen kazlar (Fotoğraf: Gülcan Acar, Türkiye Kültür Portalı)
Kış aylarında gölün büyük bir kısmı donduğunda, su kuşlarının büyük bölümü göç ederken, bazı dayanıklı türler göl çevresinde kalmaya devam eder. Sulak alanların azalması, küresel ısınma ve insan faaliyetleri, bu ekosistemin dengesini tehdit eden unsurlar arasında yer almaktadır.
Uluslararası Altın At Kristal Buz Festivali
Uluslararası Altın At Kristal Buz Festivali, her yıl Ardahan'ın Çıldır Gölü'nde düzenlenen önemli bir kış etkinliğidir. Geleneksel ve modern aktivitelerin harmanlandığı bu festival, bölgenin kültürel mirasını tanıtırken aynı zamanda turizm potansiyelini artırmaktadır. Çıldır Gölü'nün donmuş yüzeyinde gerçekleşen etkinlikler, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmekte, bölge ekonomisine katkı sağlamaktadır.
Festival süresince atlı kızak yarışları, atlı okçuluk gösterileri ve geleneksel cirit müsabakaları düzenlenmektedir. Katılımcılar, buz üzerinde yapılan bu etkinlikler aracılığıyla Türk kültürüne özgü sporları deneyimleme fırsatı bulmaktadır. Bunun yanı sıra, buz altı balıkçılığı gösterileri göl ekosistemine ve bölgedeki balıkçılık faaliyetlerine dair farkındalık oluşturmaktadır. Kafkas halk dansları ve mehteran takımı gösterileri de festivalin kültürel zenginliğini yansıtan önemli unsurlar arasındadır.
Atlı Kızak (TGA, Türkiye Kültür Portalı)
Kış aylarında tamamen donan Çıldır Gölü, festival süresince doğa sporlarına ve çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Buz pateni, off-road yarışları ve yürüyüş turları gibi aktiviteler, ziyaretçilere farklı deneyimler sunmaktadır. Aynı zamanda festival, bölgeye özgü el sanatlarının ve yöresel lezzetlerin tanıtıldığı bir platform oluşturmaktadır. Bu sayede hem bölge halkı için ekonomik fırsatlar yaratılmakta hem de geleneksel üretim biçimleri desteklenmektedir.
