Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri, 1995 yılından itibaren her yıl Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına, kültür, sanat ve bilim alanlarında hizmet ve eserleriyle öne çıkan kişi ve kurumların onurlandırılması amacıyla verilen resmi ödüllerdir. Ödüller; edebiyat, müzik, sinema, resim ve görsel sanatlar, mimari, karikatür, dijital sanat, bilim, tarih ve kültür gibi alanlarda verilmektedir.

^{Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri, 25 Aralık 2024 - (Anadolu Ajansı)}

Hukuki Dayanak ve Yönetmelik

İlk Yönetmelik (1995)

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri, 20 Ocak 1995 tarihli ve 22177 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Yönetmeliği” ile ihdas edilmiştir. Bu yönetmelik, ödülün amacı, kapsamı, değerlendirme süreci ve tören esaslarını düzenleyen ilk hukuki metin olmuştur.

1995 tarihli yönetmelik, ödüllerin Türk kültür ve sanat hayatına hizmet ve eserleriyle katkıda bulunan kişi ve kurumlara, devlet adına verilmesini hükme bağlamıştır. Uygulama sürecinde çeşitli tarihlerde değişikliğe uğramış, yapılan düzenlemelerle birlikte;

• Değerlendirme Kurulu’nun çalışma süresi,
• Ödül almaya hak kazananların Cumhuriyet Bayramı sırasında açıklanması,
• Ödül töreninin zaman ve yerinin belirlenmesine ilişkin usuller yeniden düzenlenmiştir.

1995 Tarihli Yönetmeliğin Yürürlükten Kaldırılması

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri’ne ilişkin mevzuat, 10 Haziran 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelik ile yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile birlikte, 1995 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.

Böylece, ödüllerin verilmesine ilişkin tüm usul ve esaslar, önceki yönetmeliğin yerine geçen yeni yönetmelik hükümleri çerçevesinde yürütülmeye başlanmıştır.

10 Haziran 2020 Tarihli Güncel Yönetmelik

10 Haziran 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri Yönetmeliği”, ödüllerin güncel hukuki dayanağını oluşturmaktadır. Bu yönetmelik ile;

• Ödüllerin, Türk vatandaşı ve yabancı uyruklu kişi veya kurumlara verilebileceği,
• Ödüllerin Cumhurbaşkanlığı adına tevdi edildiği,
• Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu’nun, Değerlendirme Kurulu olarak görev yapacağı,
• Aday belirleme, değerlendirme ve Cumhurbaşkanı onayı süreçleri,
• Devletin güvenliğine karşı suçlardan hüküm giyenlerin ödüllerinin geri alınacağı açık biçimde düzenlenmiştir.

Ödülün Amacı ve Kapsamı

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri’nin amacı, hizmet ve eserleriyle Türk kültür, sanat ve bilim hayatına katkıda bulunan kişi ve kurumların, devlet adına onurlandırılması ve teşvik edilmesidir.

Ödül kapsamı, kültür, sanat ve bilim alanlarında yürütülen faaliyetleri içermektedir. Yönetmelik hükümlerine göre ödül; özgün eserleri veya hizmetleriyle üstün kabiliyet gösteren kişi ve kurumlara yönelik olarak düzenlenmiştir. Ödüller, Türk vatandaşı ve yabancı uyruklu kişi veya kurumlara verilebilmektedir.

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri, kişi veya kurumlara bir defaya mahsus olmak üzere verilmektedir. Daha önce ödül almış olan kişi veya kurumlar, yeniden aday gösterilmemektedir. Adaylık süreci ve değerlendirme aşamaları, yönetmelikte belirtilen usuller çerçevesinde yürütülmektedir.

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri, her yıl Cumhuriyet Bayramı kapsamında açıklanmakta; ödül töreninin zamanı ve yeri Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenmektedir.

Değerlendirme Süreci

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri kapsamında değerlendirme görevini, Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu üstlenmektedir. Kurul, Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu Başkanvekili başkanlığında, kurulun diğer üyelerinden oluşmaktadır.

Değerlendirme Kurulu, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’ndan iki ay önce toplanmaktadır. Kurul, toplantılarını salt çoğunluk esasına göre gerçekleştirmektedir. Kararlar, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğunun oyu ile alınmaktadır. Oylama süreci gizli oylama yöntemiyle yürütülmektedir.

Adaylar, Türk kültür ve sanat hayatına hizmet ve eserleriyle katkıda bulunan kişi ve kurumlar arasından belirlenmektedir. Değerlendirme Kurulu tarafından belirlenen aday sayısı, asgari beş, azami dokuz kişi veya kurum ile sınırlandırılmaktadır.

Belirlenen adaylar, Cumhurbaşkanının onayına sunulmaktadır. Cumhurbaşkanı onayıyla birlikte ödülü almaya hak kazanan kişi ve kurumlar kesinleşmektedir. Ödül almaya hak kazanan kişi ve kurumlar, Cumhuriyet Bayramı kapsamında kamuoyuna açıklanmaktadır.

Ödül Alanları ve Kategoriler

Ödül alanları, yıllara göre açıklanan resmi listeler ve ödül törenlerinde duyurulan kategoriler doğrultusunda belirlenmektedir.

• Kültür alanı: Tarih, kültür tarihi, biyografi, hatırat, matbuat, kitabiyat ve kültürel miras çalışmaları kapsamında eser ve hizmet üreten kişi ve kurumlara yönelik ödülleri kapsamaktadır.

• Edebiyat alanı: Roman, hikâye, deneme, şiir, inceleme ve edebî araştırmalar kapsamında eserler ortaya koyan yazarlara verilen ödüllerden oluşmaktadır.

• Müzik alanı: Türk müziği, klasik müzik ve geleneksel müzik alanlarında icra, bestecilik, eğitim ve kültürel aktarım faaliyetleri yürüten bireysel sanatçılara verilen ödülleri kapsamaktadır.

• Sinema alanı: Yapımcılık, yönetmenlik, sinema eğitimi, arşivcilik ve sinema kültürüne katkı kapsamında faaliyet yürüten kişilere verilen ödüllerden oluşmaktadır.

• Resim ve görsel sanatlar alanı: Resim sanatı, plastik sanatlar ve görsel üretimler kapsamında eserler ortaya koyan sanatçılara yönelik ödülleri içermektedir.

• Mimari alanı: Mimarlık, restorasyon, kent kültürü ve mimari miras çalışmaları alanlarında faaliyet yürüten kişilere verilen ödüllerden oluşmaktadır.

• Karikatür alanı: Çizgi sanatı ve karikatür üretimi alanında eserler ortaya koyan sanatçılara yönelik ödülleri kapsamaktadır.

• Dijital sanat alanı: Bilgisayar teknolojileri, yeni medya ve dijital üretimler kapsamında eser veren sanatçılara yönelik olarak verilen ödülleri içermektedir.

• Bilim alanı: İlahiyat, sosyal bilimler, tarih ve çeşitli akademik araştırma alanlarında telif ve tercüme eserler üreten akademisyenlere verilen ödüllerden oluşmaktadır.

• Kurumlara verilen ödüller: Vakıflar, müzeler, birlikler ve kültür-sanat alanında faaliyet gösteren kurumsal yapılara verilen ödülleri kapsamaktadır.

• Vefa ödülleri: Hayatta olmayan isimler adına verilen ve bu kişilerin temsilcilerine tevdi edilen ödüllerden oluşmaktadır.

Yıllara Göre Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri

1995

• Adalet Ağaoğlu — Edebiyat
• Burhan Doğançay — Kültür ve Sanat
• Şefika Kutluer — Müzik

1996

• Cahit Külebi — Edebiyat
• Yekta Kara — Kültür ve Sanat
• Arif Sağ — Müzik

1997

• Turhan Selçuk — Büyük Sanat
• Ömer Lütfi Akad — Kültür ve Sanat
• Hayrettin Karaca — Kültür ve Sanat

1998

• İstanbul Kültür Sanat Vakfı — Kültür ve Sanat
• Yıldız Kenter — Sinema
• Fikret Otyam — Müzik

1999

• Turgut Özakman — Edebiyat
• Rengim Gökmen — Kültür ve Sanat
• Nevzat Atlığ — Müzik

2005

• Oktay Akbal — Edebiyat
• Halil İnalcık — Tarih
• Ferruh Başağa — Kültür ve Sanat
• Ara Güler — Kültür ve Sanat

2008

• Yaşar Kemal — Edebiyat
• Turgut Cansever — Mimarlık
• Alâeddin Yavaşca — Müzik

2009

• Uğur Derman — Geleneksel Sanatlar
• Nuri Bilge Ceylan — Sinema
• Sakıp Sabancı Müzesi — Kültür ve Sanat Kurumu

2010

• Cemal Kafadar — Tarih
• Ergin İnan — Resim
• İstanbul Modern — Kültür ve Sanat Kurumu

2011

• Semavi Eyice — Sanat Tarihi
• Sezai Karakoç — Edebiyat
• Doğan Hızlan — Eleştiri
• Hasan Çelebi — Geleneksel Sanatlar

2012

• Selim İleri — Edebiyat
• Ahmet Hatipoğlu — Müzik
• Şükrü Hanioğlu — Tarih
• Zeugma Antik Kenti ve Müzesi — Arkeoloji

2013

• Fuat Sezgin — İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi
• Daron Acemoğlu — Sosyal Bilimler
• İskender Pala — Edebiyat
• Bekir Karlığa — Belgesel
• Tarihi Kentler Birliği — Kültür ve Sanat Kurumu
• Ahmet Kaya — Müzik

2014

• Hülya Koçyiğit — Sinema
• Niyazi Sayın — Müzik
• Alev Alatlı — Edebiyat
• Engin Akarlı — Tarih
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi — Kurum

2015

• Münir Özkul — Sinema
• Rasim Özdenören — Edebiyat
• Orhan Gencebay — Müzik
• Mehmet Genç — Sosyal Bilimler ve Tarih
• Hüseyin Kutlu — Geleneksel Sanatlar
• Cemil Meriç — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü

2016

• Şener Şen — Sinema
• Mustafa Kutlu — Edebiyat
• Erol Parlak — Müzik
• Kemal Karpat — Sosyal Bilimler ve Tarih
• Feridun Özgören — Geleneksel Sanatlar
• Süheyl Ünver — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü

2017

• İlber Ortaylı — Sosyal Bilimler ve Tarih
• Yavuz Turgul — Sinema
• Göksel Baktagir — Müzik
• Selahattin Kara — Resim
• Ali Toy — Geleneksel Sanatlar
• Nurettin Topçu — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü

2018

• Mehmet İpşirli — Sosyal Bilimler ve Tarih
• Türker İnanoğlu — Sinema
• Erol Sayan — Müzik
• İzzet Keribar — Sanat / Fotoğraf
• Mehmet Âkif Ersoy — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü

2019

• Nuri Pakdil — Edebiyat
• MFÖ Grubu — Müzik
• Mesut Uçakan — Sinema
• Devrim Erbil — Sanat
• Fuat Başar — Geleneksel Sanatlar
• Doğan Kuban — Mimarlık
• Ahmet Yaşar Ocak — Sosyal Bilimler
• Ahmet Haluk Dursun — Vefa

2020

• Sadettin Ökten — Kültür Tarihi
• İsmail Kara — Sosyal Bilimler
• İbrahim Tenekeci — Edebiyat
• Derviş Zaim — Sinema
• Özdemir Erdoğan — Müzik
• Mehmet Çebi — Koleksiyoner
• Necmeddin Okyay — Vefa

2021

• Teoman Duralı — Bilim Kültür
• İbrahim Manav — Sahaflık
• Gürbüz Azak — Edebiyat
• Cüneyt Arkın — Sinema
• İdil Biret — Müzik
• Etem Çalışkan — Kaligrafi
• Kemal Tahir — Vefa
• Alev Ebuzziya — Görsel Sanatlar

2022

• Âşık Veysel — Vefa
• Ajda Pekkan — Müzik
• Süleyman Saim Tekcan — Resim
• Yılmaz Erdoğan — Sinema
• Ayla Algan — Tiyatro
• Hayrettin Karaman — İlim–Kültür
• Yavuz Bülent Bâkiler — Edebiyat
• Varol Yaşaroğlu — Karikatür–Animasyon
• Ömür & Yunus Emre Akkor — Gastronomi
• Tan Sağtürk — Dans & Bale
• Hilmi Şenalp — Mimari
• Sevan Bıçakçı — Zanaat
• Gülbün Mesara — Geleneksel Sanatlar

2023

• Süleyman Uludağ — Bilim
• Ali Birinci — Kültür
• Emel Sayın — Müzik
• İlhami Atalay — Resim
• Hasan Aycın — Karikatür
• Sami Şekeroğlu — Sinema
• Refik Anadol — Dijital Sanat
• Sinan Genim — Mimari

2024

• Günay Kut — Bilim Kültür
• Gönül Tekin — Bilim Kültür
• Fatma Barbarosoğlu — Edebiyat
• Ramazan Minder — Kütüphanecilik
• Ahmet Özhan — Müzik
• Göksel Arsoy — Sinema
• Turan Oflazoğlu — Tiyatro
• Salih Balakbabalar — Zanaatlar
• Halit Refiğ — Vefa

2025

• Süleyman Seyfi Öğün — Bilim ve Kültür
• Yalçın Gökçebağ — Resim
• Yalçın Tura — Müzik
• Fahri Işık — Anadolu Arkeolojisi
• Ali Jadallah — Fotoğraf
• António Guterres — Atatürk Uluslararası Barış Ödülü

Vefa Ödülleri

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri kapsamında Vefa Ödülleri, hayatta olmayan kişi ve isimler adına verilen ödüllerden oluşmaktadır. Bu ödüller, ilgili kişilerin kültür, sanat ve düşünce hayatına sundukları katkılar esas alınarak tevdi edilmektedir.

Vefa Ödülleri, diğer ödül kategorilerinden ayrı olarak yıl bazında açıklanmakta ve ödül törenlerinde ilan edilmektedir. Ödüller, ilgili kişilerin temsilcilerine teslim edilmektedir.

Vefa Ödülü verilen bazı isimler şunlardır:

• Cemil Meriç — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü (2015)
• Süheyl Ünver — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü (2016)
• Nurettin Topçu — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü (2017)
• Mehmet Âkif Ersoy — Kültür ve Sanat Vefa Ödülü (2018)
• Ahmet Haluk Dursun — Vefa (2019)
• Necmeddin Okyay — Vefa (2020)
• Kemal Tahir — Vefa (2021)
• Âşık Veysel — Vefa (2022)
• Halit Refiğ — Vefa (2024)

Bu ödüller, Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri listeleri içerisinde ayrı bir kategori olarak yer almaktadır.