Damal, Türkiye'nin kuzeydoğusunda Ardahan iline bağlı bir ilçedir. İl merkezine yaklaşık 51 kilometre uzaklıktadır. Güneyde Hanak, doğuda Çıldır ve Gürcistan, kuzeyde ise Posof ilçeleriyle çevrilidir. Dağlık ve engebeli bir araziye sahip olan Damal'da kışlar uzun ve sert geçmekte, kar örtüsü yılın yaklaşık yedi ayı yerde kalmaktadır. İlçe merkezi dışında Eski Kılıç, Burmadere, Dereköy, Tepeköy, Otağlı, Seyitören, İkizdere, Oburcak ve Üçdere gibi köyleri bulunmaktadır.
Tarihçe
Damal, tarih boyunca Orta Asya’dan Avrupa’ya göç eden Türk boylarının güzergahı üzerinde yer almıştır. Bölgede Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Gürcüler, Ermeniler ve Ruslar gibi birçok farklı kültür hüküm sürmüştür. 1064 yılında Alparslan tarafından Selçuklu topraklarına katılan bölge, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı yönetimine girmiştir. 1992 yılında Ardahan’ın il olmasıyla birlikte Damal da ilçe statüsüne kavuşmuştur.
Nüfus ve İnanç
Damal halkı ağırlıklı olarak Türkmen kökenlidir ve Orta Asya Oğuz Türklerinden miras kalan bir kültüre sahiptir. Bölgede yaygın olan inanç sistemi Hüseyni-Bektaşi esaslarına dayalı Aleviliktir. Göç veren bir bölge olan Damal’da nüfus yoğunluğu düşüktür ve genç nüfusun büyük şehirleri tercih etmesi nedeniyle demografik yapı yaşlanma eğilimindedir. 2024 yılı nüfusu 4653’tür.
Coğrafya ve İklim
İlçenin coğrafyası dağlık olup çevresi yüksek tepelerle çevrilidir. Sert karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgede tarım ve hayvancılık geleneksel geçim kaynaklarıdır. Arpa, buğday, çavdar gibi tahıllar yetiştirilmekte, Ağustos-Eylül aylarında hasat edilmektedir. Kış aylarında ulaşım koşulları zorlaşmakta, bölge yer yer izole bir yaşam sürmektedir.
Damal (T.C. Damal Belediyesi)
Kültür ve El Sanatları
Damal, düz dokuma kültürüyle tanınan bir bölgedir. Kilim, cicim, sumak gibi tekniklerle dokunan yaygı, çuval ve heybeler bölgenin kültürel mirasını yansıtır. Özellikle “boz kilim” adı verilen, koyun yününden elde edilen doğal renklerle dokunan yaygılar geleneksel dokuma sanatının temel unsurlarındandır. Renkler genellikle kök boya, soğan kabuğu ve ceviz kabuğundan elde edilmiştir. Yöredeki kadınlar, bu el sanatlarını genç yaşta öğrenmiş ve çeyizlerine dahil etmişlerdir.
Damal Bebekleri
Damal'ın kültürel simgelerinden biri de "Damal Bebekleri"dir. Tamamen el işçiliği üretilen bu bebekler, yöresel kadın giysilerini yansıtan giysilere sahiptir. Bebekler, geleneksel kıyafetleri, başörtüleri, önlükleri ve desenli etekleri ile dikkat çeker. Damal Halk Eğitim Merkezi bünyesinde sürdürülen bu el sanatı, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmekte, aynı zamanda kadın istihdamına da katkı sağlamaktadır.
Mustafa Kemal Atatürk Silüeti (Anadolu Ajansı)
Atatürk Silüeti
Damal’da her yıl 15 Haziran - 15 Temmuz tarihleri arasında Karadağ sırtlarında gözlemlenen “Atatürk Silüeti” doğa ve tarihsel sembollerin buluştuğu ender olaylardan biridir. Silüet, saat 18.00 civarında güneş ışınlarının dağın yamacına düşmesiyle Atatürk’ün profiline benzer bir görüntü oluşturur. 1995 yılından itibaren bu doğa olayı “Atatürk’ün İzinde ve Gölgesinde Damal Şenlikleri” adıyla kutlanmaktadır.
Atatürk'ün İzinde ve Gölgesinde Damal Şenlikleri (T.C. Damal Belediyesi)
Yöresel Yemekler
Damal mutfağı, Doğu Anadolu'nun geleneksel yemek kültürünü yansıtır. Tahıl ve et ürünlerine dayalı beslenme alışkanlığı öne çıkar. Özellikle sac üzerinde pişirilen yufka ekmek, kete, ayran aşı çorbası gibi yemekler yaygındır. Bununla birlikte küçükbaş hayvancılığın azalması, yöresel süt ve et ürünlerinin üretimini de azaltmıştır. Geleneksel damak tatları, yerel halk tarafından korunmaya çalışılmakta ve özel günlerde yaşatılmaktadır.
