Delacour languru (Trachypithecus delacouri), Vietnam'ın kuzey-orta kesiminde dar bir alana endemik olan ve IUCN Kırmızı Listesi'nde kritik tehlike altında (critically endangered) olarak listelenen bir Eski Dünya maymunu türüdür.
Delacour languru, Trachypithecus cinsi içinde yer alır ve uzun yıllar boyunca Trachypithecus francoisi'nin bir alt türü olarak değerlendirilmiştir.
Morfolojik Özellikleri
Delacour languru, morfolojik açıdan yakın akrabalarından biraz daha büyük boyutlara sahip bir primat türüdür. Vücut kürkünün büyük bir kısmı siyah renklidir ve ayırt edici özelliği, kalça bölgesinin üzerinden uyluklarının dış yanlarına kadar uzanan, beyaz renkteki tüylerdir. Yüzünde, yanaklarında uzayan beyaz bıyıklar bulunur ve başının üzerinde, diğer akraba türlere göre dar ve uzun, dik tüylerden oluşan bir tüy sorgucu (tepe) mevcuttur.
Cinsel dimorfizm gösteren bu türde, erkekler (7.5-10.5 kg) dişilerden (6.2-9.2 kg) biraz daha ağırdır; her iki cinsiyette de baş-vücut uzunluğu yaklaşık 57 ila 62 cm, kuyruk uzunluğu ise 82 ila 90 cm arasında değişir ve kuyruk diğer türlere göre kalın ve yoğun tüylüdür. Dişilerde ayrıca kasık bölgesinde soluk renkli bir kürk yaması veya beyaz tüy lekesi bulunur.
Ebeveynlerinden farklı olarak, yavrular doğduklarında parlak turuncu renkte kürk ile dünyaya gelirler ve bu kürk, yaklaşık dört ay sonra kaybolarak bir yaş civarında yetişkinlere özgü siyah-beyaz desene dönüşmeye başlar. Her iki cinsiyet de kalça kemiklerini kaplayan, iskiyal nasırlar (oturma pedleri) adı verilen kalınlaşmış deri katmanlarına sahiptir.
Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanı
Bu tür, yalnızca Vietnam'a özgü (endemik) bir primattır ve kuzey-orta Vietnam'daki oldukça sınırlı bir alanda dağılım gösterir. Yaşam alanları, Ninh Binh, Nam Ha, Hoa Binh ve Thanh Hoa eyaletlerindeki kireç taşı dağ sıralarıyla yakından ilişkilidir. Delacour'un languru, yaşam alanı olarak özellikle kireç taşı (karst) orman habitatını tercih eder. Bu habitat, genellikle geniş yapraklı her dem yeşil ormanlardan oluşur ve bazen ikincil orman alanlarında da görülebilir. Karst bölgeleri, mağaraları ve kaya yarıkları sayesinde soğuk kış aylarında sıcak barınaklar sunması nedeniyle tür için öneme sahiptir.
Üreme
Bu primatlar, genellikle tek erkekli, çok dişili (unimale-multifemale) gruplar halinde yaşarlar ve bu sosyal yapı içinde üreme gerçekleşir. Dişiler genellikle dört yaşında cinsel olgunluğa ulaşırken, erkekler yaklaşık beş yaşında olgunlaşır; ancak dişiler, anneliğin fiziksel ve zihinsel sorumluluklarına tam olarak hazırlanmak için çiftleşmeyi genellikle altı yaş civarına kadar erteleyebilirler. Baskın erkek, gruptaki dişilerle genellikle ocak ve haziran ayları arasındaki çiftleşme mevsiminde ilişkiye girer. Gebelik süresi 170 ila 200 gün (yaklaşık 6 ila 7 ay) arasında sürer ve dişi, tipik olarak tek bir yavru dünyaya getirir.
Beslenme
Delacour languru, beslenmesi yüksek oranda yaprağa dayanan (folivor) bir primattır. Diyetinin yaklaşık %80'i yapraklardan oluşur ve tercihen daha yüksek protein ve daha düşük lif içeriğine sahip olan genç yaprakları tüketir. Bu beslenme şekli için sindirim sistemleri özel olarak gelişmiştir (çok odacıklı mide). Geri kalan küçük bir kısmı ise mevsime bağlı olarak olgunlaşmamış meyve, çiçek ve sürgünlerden oluşur.
Popülasyon ve Ekoloji
Delacour languru gündüz aktif (diurnal) bir primattır. Sosyal yapıları genellikle tek erkekli, çok dişili gruplar şeklindedir ve bir grupta ortalama on birey bulunur. Ev alanları (home range) diğer gruplarla çakışabilir ve gruplar arasında zaman zaman agresif etkileşimler gözlemlenir.
Popülasyonu son derece düşüktür ve sürekli azalmaktadır. Son otuz altı yılda (üç nesil) nüfusunun %80'inden fazlasının azaldığı tahmin edilmektedir. 2015 verilerine göre, toplam sayısının iki yüz elli olgun bireyin altında olduğu düşünülmektedir. Hayatta kalan popülasyonun büyük bir kısmı, türün korunmasında rol oynayan Van Long Doğa Koruma Alanı'nda bulunmaktadır.
Tehditler ve Koruma Çalışmaları
Türün varlığını sürdürmesini tehdit eden faktör, geleneksel "tıp" amaçlı artan avlanmadır. Bu avlanma baskısı, hayatta kalan popülasyonların çoğunun azalmasına ve parçalanmasına yol açmıştır. Diğer bir tehdit ise yaşam alanının parçalanması ve yok olmasıdır; hatta koruma altındaki Van Long'da bile çimento üretimi için yapılan kireç taşı ocakçılığı, hayvanların doğal hareketlerini olumsuz etkilemektedir.
Uluslararası düzeyde CITES Ek II'de listelenen tür, Vietnam'da da en yüksek koruma seviyesi altında bulunmaktadır. 2001 yılında, türün korunması için Van Long Doğa Koruma Alanı kurulmuştur. Koruma çabaları, mevcut tüm popülasyonların etkin bir şekilde korunmasını ve türün uzun vadeli geleceğini güvence altına almak için Van Long Doğa Koruma Alanı'nın genişletilmesini hedeflemektedir. Ayrıca, esaret altında üretilen bireylerin doğaya yeniden salınım programları da yürütülmüştür.
