Dijital vicdan, dijital çağda bireylerin ve toplumların etik duyarlılıklarını, sorumluluk algılarını ve vicdani tepkilerini dijital ortamlar üzerinden ifade etme ve deneyimleme biçimini tanımlayan bir kavramdır. Bu kavram, özellikle sosyal medya ve çevrim içi platformlarda ortaya çıkan, gerçek hayatta somut sorumluluk almadan gerçekleştirilen beğeni, paylaşım ve yorum gibi eylemlerle vicdanın rahatlatılması eğilimini ifade eder.

^{Dijital Vicdan (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur.)}

Kavramın Tanımı ve İçeriği

Dijital vicdan, bireylerin toplumsal olaylar, insani krizler ve etik sorunlar karşısında dijital mecralarda sergiledikleri tutumların vicdani bir karşılık oluşturup oluşturmadığını tartışmaya açar. Kavram, vicdanın eylemle ilişkisinin zayıfladığı, ahlaki sorumluluğun çoğu zaman sembolik dijital tepkilere indirgendiği bir durumu betimler. Bu yönüyle, dijital çağda duyarlılık ile sorumluluk arasındaki mesafeye işaret eder.

Toplumsal ve Kültürel Bağlam

Dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte bireylerin kamusal alandaki ahlaki tepkileri büyük ölçüde dijital platformlara taşınmıştır. Dijital vicdan, bu dönüşümün bir sonucu olarak ortaya çıkan yeni bir toplumsal bilinç hâlini yansıtır. Kavram, dijital ortamda gösterilen duyarlılıkların gerçek dünyadaki karşılıklarını, eylemsellik düzeyini ve sürekliliğini sorgulayan bir çerçeve sunar.

Dijital Etik ile İlişkisi

Dijital vicdan, dijital etik tartışmalarıyla doğrudan ilişkilidir. Dijital etik, insan ve yapay zekâ destekli sistemlerin etkileşiminde ortaya çıkan ahlaki sınırları ve ilkeleri ele alırken; dijital vicdan bu sınırların bireysel ve toplumsal düzeyde nasıl içselleştirildiğini gösteren bir gösterge niteliği taşır. Dijital ortamda etik tutumların yalnızca kodlar ve kurallar değil, aynı zamanda vicdani farkındalıkla şekillenmesi gerektiğine dikkat çeker. 

Güncel Anlam ve Önemi

Dijital vicdan kavramı, çağdaş toplumlarda etik duyarlılığın dijitalleşme karşısında geçirdiği dönüşümü kavramsallaştırması bakımından önemlidir. Kavram, dijital çağda vicdanın yalnızca ifade edilme biçimini değil, eylemle kurduğu ilişkiyi de tartışmaya açarak bireysel ve kolektif sorumluluk bilincine ayna tutar. Bu yönüyle, dijitalleşen dünyada ahlak, sorumluluk ve insanî duyarlılık tartışmalarının merkezinde yer alır.

“Yılın Kelimesi” Süreci

“Dijital vicdan”, Türk Dil Kurumu tarafından yürütülen ve kamuoyunun katılımına açık biçimde gerçekleştirilen “2025 Yılının Kelimesi/Kavramı” oylaması sonucunda seçilmiştir. Oylama, Ankara Üniversitesi bünyesinde yer alan İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi iş birliğiyle gerçekleştirilmiş; halktan gelen oylar ve değerlendirme kurulu katkılarıyla sonuçlandırılmıştır. Sürece yaklaşık üç yüz bin kişinin katılım göstermesi, kavramın toplumsal karşılığını ortaya koymuştur. 

Kavramsal Karşıtlıklar

Oylama sürecinde “dijital vicdan” ile birlikte “vicdani körlük”, “eylemsiz merhamet”, “çorak” ve “tek tipleşme” gibi kavramlar da kamuoyunun değerlendirmesine sunulmuştur. Bu kavramlar, dijital çağda ahlaki duyarlılığın farklı görünümlerini ve sorun alanlarını betimleyen tamamlayıcı çerçeveler olarak ele alınmıştır.