Dijital yorgunluk, bireyin teknolojiye sürekli maruz kalması sonucunda ortaya çıkan zihinsel, duygusal ve fiziksel tükenmişlik hâlidir. Bu durum, dijital iletişim araçlarının ve platformlarının yoğun kullanımıyla bağlantılı olarak gelişmektedir. Özellikle pandemi süreciyle birlikte daha belirgin hâle gelmiş ve konuyla alakalı toplumsal farkındalık artmıştır. Teknolojiyle ilgili faaliyetlerin çoğalması, bireylerin sürekli çevrim içi kalmasına neden olmuş; bu da hem bireysel hem toplumsal düzeyde çeşitli yorgunluk biçimlerini beraberinde getirmiştir.

^{Eğitimde Teknoloji Yorgunluğu (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Sosyal Ağ Yorgunluğu

Sosyal ağ yorgunluğu, dijital çağda “bağ(ım)lılık” hâlinin bir sonucu olarak ortaya çıkmakta ve bireyin sosyal medya platformlarında geçirdiği sürenin artmasıyla ilişkilendirilmektedir. Bu yorgunluk türü; sıkıntı, öfke, hayal kırıklığı ve kayıtsızlık gibi duygularla birlikte görülmekte, etkileşim motivasyonunun azalmasıyla karakterize edilmektedir. Bunun temelinde teknostres, bilgi yorgunluğu (infobezite), gelişmeleri kaçırma korkusu (FOMO) ve mahremiyet kaygısı gibi etkenler yer alır. Stres-gerginlik-sonuç modeli ile açıklanan süreçte, teknolojik yüklenme bir stres unsuru olarak devreye girer ve bu durum bireyde psikolojik gerilime, nihayetinde ise sosyal ağ yorgunluğuna yol açar.

Eğitim Ortamında Teknoloji Yorgunluğu

COVID-19 pandemisiyle birlikte eğitim alanında yaşanan dijital dönüşüm, teknoloji yorgunluğu kavramını daha görünür hâle getirmiştir. Özellikle uzaktan proje tabanlı öğrenme (DPBL) ortamlarında öğrencilerin teknolojiyi yoğun biçimde kullanmaları, bu tür yorgunlukların eğitim performansına etkilerini gündeme getirmiştir.Al Mulhim’in yürüttüğü çalışmada, Suudi Arabistan’da bir üniversitede son sınıf öğrencilerinin, DPBL ortamlarında yaşadığı teknoloji yorgunluğu incelenmiştir. Araştırmada öğrenciler genel olarak orta düzeyde dijital yorgunluk yaşamış; en belirgin belirtiler arasında “zihinsel yorgunluk” ve “teknoloji karşısında tükenmişlik” yer almıştır. ^【1】  

Yorgunluğun başlıca nedenleri arasında zaman yönetimindeki zorluklar, sosyal izolasyon, teknik problemler, kendi kendine öğrenmeye yönelik baskılar ve teknolojiye sürekli maruz kalma yer alır. Öğrenciler, özellikle internet bağlantısı sorunları, donanım eksiklikleri ve yazılım problemleri nedeniyle ekstra stres yaşamışlardır. Ayrıca danışman desteğinin yetersizliği, öğrenim sürecini daha zorlayıcı hâle getirmiştir.

Psikososyal Etkiler ve Sonuçlar

Dijital yorgunluk, sadece bilişsel ya da fiziksel bir durum olarak değil; aynı zamanda psikososyal bir olgu olarak değerlendirilmektedir. Kullanıcıların mahremiyet ihlalleri, sosyal medya bağımlılığı, aşırı bildirimler gibi dışsal etkenler de bu yorgunluğu artırmaktadır. Tüm bunlar sosyal medya yorgunluğu, depresyon, anksiyete, öfke ve sosyal çekilme gibi sonuçlara neden olabilmektedir.

Özellikle genç bireyler arasında yaygınlaşan bu yorgunluk biçimleri, hem bireyin psikolojik sağlığını hem de sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. Sosyal ağ yorgunluğu; can sıkıntısı, tükenmişlik ve ilgisizlik gibi duygusal tepkilerle kendini gösteren psikolojik bir yorgunluk biçimidir.

Sosyal ağ yorgunluğu ve genel dijital tükenmişlik durumları, yalnızlık yoksunluğu, dikkat eksikliği, sosyal izolasyon ve psikolojik rahatsızlıklarla ilişkilendirilmektedir. Dijital yorgunluk hem fiziksel (örneğin göz yorgunluğu) hem de psikolojik (örneğin tükenmişlik) belirtilerle kendini gösterebilir. Bu etkiler bireylerin sosyal ilişkilerini, akademik başarılarını ve yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durumdan kurtulmak için ise dikkat direnci ve gönüllü yalnızlık kavramları önerilmektedir.^【2】 

Dijital yorgunluk, çağdaş yaşamın teknolojik yoğunluğuna bağlı olarak gelişen çok boyutlu bir sorundur. Eğitim, sosyal yaşam ve psikolojik sağlık gibi alanlarda etkisini hissettiren bu durum, bireylerin dijital araçlara karşı tükenmişlik yaşamasına neden olmakta; bu nedenle bireysel farkındalık, dijital denge ve destek mekanizmalarının geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Pandemi gibi olağanüstü dönemler, bu olgunun daha fazla araştırılmasını ve çözüm odaklı stratejiler geliştirilmesini zorunlu kılmıştır.