Diyarbakır gendüme aşı; buğday, maş fasulyesi ve sütle hazırlanan, üzerine kıl keçisi sütünden elde edilen tereyağının gezdirilmesiyle servis edilen geleneksel bir yemektir. Diyarbakır mutfak kültüründe köklü bir geçmişe sahip olan bu yemek, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de anılmıştır. Taziye, bayram ve düğün gibi özel günlerde sofralarda yer bulması, yöre halkı nezdindeki kültürel değerini pekiştirmiştir.
Coğrafi İşaret ve Koruma
Diyarbakır gendüme aşı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti türünde tescillenmiş bir coğrafi işarettir. Tescil işlemi, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiş olup, ürün 11 Mayıs 2022 tarihinde tescil edilerek 17 Ağustos 2020 tarihinden itibaren koruma altına alınmıştır. Coğrafi sınırı Diyarbakır iliyle sınırlıdır.
Ayırt Edici Özellikler
Yemeğin ayırt edici yönü, bileşenlerinin sadeliği ve yöresel kaynaklı oluşudur. Buğday ve maş fasulyesi gibi tahıllar ile süt, tercihen Diyarbakır yöresinden temin edilir. Üzerine gezdirilen tereyağı ise kıl keçisi sütünden elde edilir. Bu bileşenlerin birlikteliği, yemeğe hem besleyici hem de özgün bir karakter kazandırır.
Üretim Metodu (6 kişilik)
- 250 g buğday
- 250 g maş fasulyesi
- 250 ml süt
- 250 g tereyağı
- 3,1 litre su
- 10 g tuz
Buğday bir gece önceden suda bekletilir. Ardından maş fasulyesiyle birlikte kaynatılır. Süt ilave edilerek pişirme sürdürülür. Tuz eklendikten sonra kıvam alıncaya dek pişirilir. Servis sırasında üzerine eritilmiş tereyağı gezdirilir ve sıcak olarak sunulur.
Üretim Yeri ve Ün Bağı
Yemeğin tarihsel ve kültürel bağlamı, Diyarbakır iliyle olan ün bağını güçlendirmiştir. Bu nedenle üretimin tüm aşamaları coğrafi sınır içinde gerçekleştirilir.
Denetim Süreci
Denetimler, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda, Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile birlikte oluşturulan en az üç kişilik uzman bir mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; ayrıca şikâyet üzerine veya gerekli görülen durumlarda da gerçekleştirilebilir. Denetimlerde bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve işaret kullanımının doğruluğu kontrol edilir. Uygunsuzluklar ve alınması gereken tedbirler ilgili kişi veya kurumlara bildirilir. Denetim sonuçları her yıl Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.
