Diyarbakır tirit yemeği, köftelik bulgurun kuzu kavurma, yeşil soğan, maydanoz, sumak suyu ve çeşitli baharatlarla birlikte pişirilmesiyle hazırlanan, Diyarbakır iline özgü geleneksel bir yemektir. Taze asma yaprağına sarılarak tüketilmesiyle ayırt edici bir sunum biçimine sahiptir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle korunmakta olan bu yemek, 20 Ağustos 2021 tarihinde tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Diyarbakır tirit yemeği, bölgeye özgü durum buğdayından elde edilen köftelik bulgur ile hazırlanır. Kullanılan sadeyağ, kıl keçisinin sütünden elde edilir. Sumak suyu, yeşil soğan, maydanoz ve kuzu kavurma ile birlikte pişirilen bulgur karışımı, hafif sulu kıvamda tutulur. Pişirme sürecinin sonunda karışıma doğranmış yeşillikler ve baharatlar eklenir. Servis sırasında, yemeğin elle tutularak veya kaşık yardımıyla taze asma yapraklarına sarılarak yenmesi, bu yemeği benzerlerinden ayıran özgün bir özelliktir.
Üretim Metodu
Yemeğin hazırlanışında sumağa su ve tuz eklenerek bekletilir; yeşil soğan ve maydanoz ayıklanıp doğranır. Sadeyağda eritilen salçaya sumak suyu eklenerek kaynatılır. Bu karışıma bulgur ve kuzu kavurma ilave edilerek kısık ateşte pişirilir. Pişmeye yakın aşamada yeşillikler ve baharatlar eklenir. Karışımın hafif sulu olması gerekir. Tirit, taze asma yapraklarına sarılarak servis edilir.
Coğrafi Bağ ve Üretim Koşulları
Diyarbakır tirit yemeği, Diyarbakır ilinin kültürel mirasında köklü bir geçmişe sahiptir. Ün bağı ve üretim süreci, yalnızca Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleşmelidir. Bu coğrafi bağ, ürünün özgünlüğünü ve geleneksel niteliğini korumak açısından temel bir koşuldur.
Denetim Süreci
Ürünün üretimi ve mahreç işareti kullanımına dair denetimler, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda yılda en az bir kez yapılır. Denetim mercii; Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Diyarbakır Ticaret Borsası gibi kurumlardan uzman temsilcilerle oluşturulur. Denetimlerde, kullanılan malzemelerin uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve işaret kullanımının doğruluğu kontrol edilir. Gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan hizmet alınabilir.
