Doppa Bayramı, Uygur Türklerinin tarihî kimliğini, kültürel belleğini ve direniş hafızasını simgeleyen geleneksel başlık “doppa”ya ithafen her yıl 5 Mayıs’ta kutlanan bir kültür bayramıdır. 2010 yılından bu yana kutlanan bu gün, diasporadaki Uygurlar tarafından bir kültürel kimlik ve direniş sembolü olarak benimsenmiştir.
Doppa (Fotoğraf: Duygu Şahinler)
Kökeni
Doppa Günü’nün ilanı, Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygur halkına yönelik kültürel baskılarına karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. 2009 Urumçi Olayları sonrasında artan asimilasyon politikalarına karşı, genç Uygurların öncülüğünde 5 Mayıs tarihi “Doppa Günü” ilan edilmiştir. Doppanın kamusal alanda taşınmasının Çin yönetimi tarafından “aşırılık” işareti sayıldığı ve bu nedenle cezalandırıldığı vakalar, bayramın aynı zamanda bir sivil itaatsizlik ve kültürel görünürlük aracı olarak önem kazanmasına neden olmuştur.
Doppa’nın Kültürel ve Simgesel Anlamı
“Doppa”, yalnızca bir başlık değildir. Cinsiyet, yaş, toplumsal statü ve hatta aidiyet bildiren sembolik anlamlar taşır. Kamile Serbest’in göstergebilimsel çözümlemesine göre doppa, geleneksel motifler ve renklerle kodlanmış; bir bireyin hem etnik hem toplumsal konumunu görsel olarak dile getiren bir “görsel dil” olarak işlev görmektedir. Kırmızı renk özlem ve aşkı, siyah matem ve geçmişin ağırlığını, mavi ise özgürlük ideallerini temsil eder.
Doppanın biçimi de anlam yüklüdür: “Altun zer doppa”, “çeken doppa” veya “marcan doppa” gibi türler, kişisel ya da bölgesel farklılıkları görselleştirir. İstanbul’daki Uygur toplumunda doppacılık, geleneksel meslek olarak hâlen sürdürülmekte ve bu da doppa kültürünün yaşatıldığını göstermektedir.
Diasporada Kutlama Biçimleri
Doppa Günü, özellikle Türkiye ve Avrupa’daki Uygur diasporasında çeşitli yollarla kutlanmaktadır. Bu kutlamalar arasında fotoğraf sergileri, seminerler, sosyal medya kampanyaları, kültürel performanslar yer alır. Etkinliklerin temel amacı, Uygur kimliğinin görünür kılınması ve Çin baskılarına dikkat çekmektir.
Çin'deki Algısı ve Yasaklar
Doppa’nın sembolleşmesi, Çin yönetimi tarafından da yakından takip edilmiştir. 2013 yılında doppa giydikleri gerekçesiyle okuldan uzaklaştırılan öğrenciler ve kamuya açık alanlarda başlık takanlara yönelik baskılar, bu kültürel nesnenin bir “tehlike simgesi” olarak kodlandığını göstermektedir. Böylece doppa, bir halkın gündelik yaşam objesinden politik direniş sembolüne dönüşmüştür.
