El Nazar Kilisesi, Nevşehir’in Göreme Kasabası’nın doğusunda, Göreme Açık Hava Müzesi’nin batısında yer alan Zemi Vadisi içerisinde, bir kaya kütlesine oyulmuş önemli bir erken dönem Hristiyanlık yapısıdır. Kilise, Kapadokya bölgesinin karakteristik kaya oyma mimarisinin seçkin örneklerinden biri olarak kabul edilir.
El Nazar Kilisesi (Kültür Turizm Bakanlığı)
Mimari Özellikler
‘T’ planlı serbest haç mimarisiyle inşa edilen kilise, üç apsisli ve merkezi kubbeye sahiptir. Haç kolları beşik tonozlarla örtülmüş olup, kubbe geçişleri pandantif sistemiyle sağlanmaktadır. Ana apsis, haç kollarının kesiştiği merkez mekâna doğrudan açılır. Doğu kolunda mezarlar yer almakta, yan apsisler ise sonradan kayalara oyularak genişletilmiştir. Kilisenin zemini ve ana apsisin alt bölümü zamanla tahrip olmuştur.
İç Dekorasyon ve Freskler
El Nazar Kilisesi’nin iç duvarlarını kaplayan freskler, İsa’nın yaşamını ve Hristiyanlıkta önemli kabul edilen sahneleri kronolojik olarak anlatır. Müjde, Ziyaret, Doğum, Üç Müneccimin Tapınması, Mısır’a Kaçış, İsa’nın Mabede Takdimi, Elizabeth’in Takip Edilişi, Vaftiz, Lazarus’un Diriltilmesi, Başkalaşım (Metamorfosis), Kudüs’e Giriş, Çarmıh, Cehenneme İniş (Anastasis) ve İsa’nın Göğe Yükselişi gibi sahneler dikkat çekicidir. Ayrıca madalyonlar içinde aziz portreleri de mevcuttur.
Fresklerde kullanılan teknik, alçı, saman ve kum karışımı ince bir sıva tabakası üzerine uygulanmıştır. Yeşil renkli ön taslaklar ve iki farklı sanatçının varlığı, fresklerin çeşitliliğini ve sanat kalitesini göstermektedir. Zamanla bazı fresklerde hasar meydana gelmiş olsa da, sahnelerin büyük bir kısmı günümüze kadar ulaşmıştır.
Tarih ve Kültürel Önemi
10. yüzyılın sonları ile 11. yüzyıl başlarında Bizans döneminde inşa edildiği düşünülen El Nazar Kilisesi, Kapadokya bölgesinin dini ve sanatsal mirasının önemli parçalarındandır. Mimari planı, fresklerin konuları ve sanatsal üslubu, dönemin Bizans ikonografisi ve kaya kiliseleri gelenekleriyle uyumludur.
Koruma Durumu
Zaman içinde zeminin bir kısmı ile ana apsisin alt bölümü yıkılmıştır. Ayrıca mum isleri, su sızıntıları ve doğa koşulları fresklerde bazı tahribatlara yol açmıştır. Yine de El Nazar Kilisesi, Kapadokya’da kaya oyma sanatının ve erken Hristiyan fresklerinin önemli örneklerinden biri olarak turizm ve akademik araştırmalar açısından değerlidir.
Mimari Özellikler
‘T’ planlı serbest haç mimarisiyle inşa edilen kilise, üç apsisli ve merkezi kubbeye sahiptir. Haç kolları beşik tonozlarla örtülmüş olup, kubbe geçişleri pandantif sistemiyle sağlanmaktadır. Ana apsis, haç kollarının kesiştiği merkez mekâna doğrudan açılır. Doğu kolunda mezarlar yer almakta, yan apsisler ise sonradan kayalara oyularak genişletilmiştir. Kilisenin zemini ve ana apsisin alt bölümü zamanla tahrip olmuştur.
İç Dekorasyon ve Freskler
El Nazar Kilisesi’nin iç duvarlarını kaplayan freskler, İsa’nın yaşamını ve Hristiyanlıkta önemli kabul edilen sahneleri kronolojik olarak anlatır. Müjde, Ziyaret, Doğum, Üç Müneccimin Tapınması, Mısır’a Kaçış, İsa’nın Mabede Takdimi, Elizabeth’in Takip Edilişi, Vaftiz, Lazarus’un Diriltilmesi, Başkalaşım (Metamorfosis), Kudüs’e Giriş, Çarmıh, Cehenneme İniş (Anastasis) ve İsa’nın Göğe Yükselişi gibi sahneler dikkat çekicidir. Ayrıca madalyonlar içinde aziz portreleri de mevcuttur.
Fresklerde kullanılan teknik, alçı, saman ve kum karışımı ince bir sıva tabakası üzerine uygulanmıştır. Yeşil renkli ön taslaklar ve iki farklı sanatçının varlığı, fresklerin çeşitliliğini ve sanat kalitesini göstermektedir. Zamanla bazı fresklerde hasar meydana gelmiş olsa da, sahnelerin büyük bir kısmı günümüze kadar ulaşmıştır.
Tarih ve Kültürel Önemi
10. yüzyılın sonları ile 11. yüzyıl başlarında Bizans döneminde inşa edildiği düşünülen El Nazar Kilisesi, Kapadokya bölgesinin dini ve sanatsal mirasının önemli parçalarındandır. Mimari planı, fresklerin konuları ve sanatsal üslubu, dönemin Bizans ikonografisi ve kaya kiliseleri gelenekleriyle uyumludur.
Koruma Durumu
Zaman içinde zeminin bir kısmı ile ana apsisin alt bölümü yıkılmıştır. Ayrıca mum isleri, su sızıntıları ve doğa koşulları fresklerde bazı tahribatlara yol açmıştır. Yine de El Nazar Kilisesi, Kapadokya’da kaya oyma sanatının ve erken Hristiyan fresklerinin önemli örneklerinden biri olarak turizm ve akademik araştırmalar açısından değerlidir.
