Erciş Üzümü, Van ili Erciş ilçesinde yetiştirilen yerli bir üzüm çeşididir ve “Erciş Üzümü” adıyla menşe tesciline sahiptir (Tescil No: 601, Tescil Tarihi: 20 Kasım 2020, Menşe Adı Türü: Menşe Adı). Coğrafi işaret, Van Ticaret Borsası tarafından tescil ettirilmiş olup, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde “Erciş Üzümü” ibaresi ve menşe adı amblemi yer alır.
Erciş Üzümü, Van Gölü’nün mikrokliması, yüksek rakım ve gece-gündüz sıcaklık farkları sayesinde yüksek oranda biyoaktif bileşikler içeren, çoğunlukla sofralık olarak tüketilen, zaman zaman şırası da kullanılan bir üzüm türüdür. Yaprağı salamura edilerek de tüketilebilir.
Erciş Üzümü (Anadolu Ajansı)
Fiziksel ve Ampelografik Özellikler
Taneler morumsu siyah renkte, hafif basık küresel şekildedir. Salkımları genellikle sıkı ve kanatlıdır. Olgunlaşma dönemi eylül ayının ortalarına rastlar. Salkım ortalama 686 g ağırlığında, boyu 24 cm, eni 17 cm ve ortalama 268 tane içerir. Tane ağırlığı 3,7 g, boyu 2 cm ve eni 1,7 cm’dir. Tanelerde ortalama 2 çekirdek bulunur.
Yapraklar beş dilimli, üst yüzü parlak koyu yeşil ve tüysüz, alt yüzü açık yeşil ve hafif tüylüdür. Sürgün ucu sarımsı-yeşil ve hafif tüylüdür. Salkımlar kanatlı veya çift dallı olabilir ve sık yapılıdır. Tane içi sulu, elyafsız ve gevşek yapılıdır, kabuk ince ve pusludur. Omca orta kuvvette ve dik büyür.
Kimyasal ve Besin İçerikleri
Erciş Üzümü fenolik bileşikler açısından zengindir. İçeriğinde catechin, rutin, quercetin, chlorogenic ve caffeic asit gibi antioksidanlar bulunur. Organik asitler arasında tartarik, sitrik ve malik asit ön plandadır. Makro elementler (N, P, K, Ca, Mg) ve mikro elementler (Fe, Zn, Cu, Mn) bakımından dengelidir. Şeker içerikleri; fruktoz 9,64 g/100 ml, glukoz 10,22 g/100 ml düzeyindedir.
Başlıca fiziksel ve kimyasal özellikler özetle şunlardır:
- Suda çözünür kuru madde: %15–16
- Titre edilebilir asitlik (Tartarik asit): %0,5–0,6
- Şıra randımanı: 600–800 ml
- pH: 3,40–3,50
Üretim ve Yetiştirme Metodu
Erciş Üzümü, eski bağcılık yöntemiyle, kendi kökleri üzerinde yetiştirilen yaşlı omcalardan elde edilir. Terbiye şekilleri arasında goble, baran, çardak veya ağaçlara sardırma uygulanır. Telli terbiye sistemine sahip bağlar az sayıdadır. Dikim aralıkları; baran ve goble sisteminde 1x3 m, 2x2 m, 3x3 m veya 4x4 m, telli terbiye sisteminde 1,5x3 m’dir.
Çoğaltma genellikle çelikle yapılır; daldırma ve yarma aşı da kullanılabilir. Hasat, eylül ayının ilk haftasından sonuna kadar yapılır. Olgunluk refraktometre veya görsel ve tat değerlendirmesi ile belirlenir. Hasatta salkımların pus tabakasına zarar verilmemesine özen gösterilir.
Paketleme ve Satış
Erciş Üzümü, sofralık ve şıralık olarak kullanılabilir. İnce kabuk yapısı nedeniyle hasat sonrası uzun süre dayanamaz. Bu nedenle ürün, hasat sonrası plastik veya tahta kasalara istiflenerek satışa sunulur.
Denetim ve Koruma
Denetimler, Van Ticaret Borsası koordinatörlüğünde, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Erciş İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Erciş Ziraat Odası ve Erciş Ticaret ve Sanayi Odası temsilcilerinden oluşan en az üç kişilik bir komite tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerekirse şikâyet veya ihtiyaç durumunda ek denetim yapılabilir. Ürünün yetiştirilme şekli, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile menşe adı ambleminin kullanımı denetlenir.
Erciş Üzümü, yöresel ve geleneksel bağcılık yöntemleri ile üretilen, kimyasal ve organoleptik özellikleriyle ayırt edilen, Türkiye’nin coğrafi işaret tescilli değerli tarım ürünlerinden biridir.
