Erotomani, bireyin başka bir kişinin kendisine âşık olduğu sanrısıyla karakterize edilen, nadir görülen psikotik bir bozukluktur. Bu durum aynı zamanda Fransız psikiyatrist Gaëtan Gatian de Clérambault’dan (1872–1934) sonra De Clérambault sendromu veya passionelle psikozu olarak da adlandırılmaktadır. Erotomani, kişinin yaşamını önemli ölçüde etkileyen, ayrıntılı ve düzenli bir sanrı ile belirgindir. Sanrı genellikle cinsel bir çekicilikten çok, manevi bir bağlanma ve romantik bir aşkla ilgilidir.

^{Erotomani Temsili Görsel (Yapay Zeka ile oluşturulmuştur)}

Temel Özellikleri

• Hasta Profili ve Yaygınlık: Bozukluk genellikle utangaç olan ve çoğunlukla orta sınıftan kadınlarda görülür; erotomanik sanrılara kadınlarda daha sık rastlanmaktadır.
• Sanrı Objesi: Âşık olunduğuna inanılan kişi (obje), hastanın ulaşamayacağı, genellikle hastadan çok daha yüksek sosyal veya finansal statüye sahip, evli veya ilgisiz bir bireydir (medyatik kişiler, doktorlar, iş adamları vb.).
• Sanrının İçeriği: Hasta, diğer kişinin bu aşkı ilk dile getiren taraf olduğuna inanır ve ilk adımların ondan geldiğini varsayar.
• Kanıt Yorumlama: Hasta, bu düşüncesi için kanıtlar bulur; bunlar anlamlı bakışlar, konuşma ve beden hareketleri, gazetelerden gelen mesajlar veya telepatik iletişim olabilir. Bu kişiden gelen her uyaran, olumsuz bile olsa, hastanın aşkının göstergesi olarak kabul edilir.
• Gerçeklik: Gerçekte ise, âşık olunan kişinin hasta ile teması en fazla tesadüfi ve önemsiz düzeydedir, hatta bazı durumlarda hiç olmamıştır.

De Clérambault, erotomaniyi iki ana kategoriye ayırmıştır: saf (primer) ve ikincil (sekonder) erotomani.

Primer (Saf) Erotomani: Diğer psikozlarla ilişkili olmayan saf olgulardır. Primer erotomani tanı kriterleri şunlardır: Başka bir kişiye aşık olma sanrısı. Bu kişi çok daha yüksek sosyal statüye sahiptir. Diğer kişi başlangıçta âşık olmuştur ve ilk adımlar ondan gelmiştir. Başlangıcı anidir. Aşk objesi sabittir. Hasta, sevilenin öngörülemeyen davranışlarını açıklar (objenin tüm inkarlarını gizli aşk ilanları olarak yorumlama gibi paradoksal tavır sergilenir). Seyri kroniktir ve halüsinasyonlar yoktur.

Sekonder (İkincil) Erotomani: Çoğunlukla paranoid şizofreni veya bipolar affektif bozukluk gibi diğer psikoz formlarıyla ilişkilidir. Sanrılar daha az yoğunluktadır, ancak perseküsyon temaları, halüsinasyonlar ve grandiyöz fikirlerle birlikte görülebilir. İkincil erotomanide, arzulanan nesne değişebilir.

^{Erotomani Temsili Görsel (Yapay Zeka ile oluşturulmuştur)}

Tarihsel Gelişim ve Diğer İsimler

Erotomani referansları Hipokrat, Galen ve Freud'un çalışmalarında bulunmuştur. Sir Alexander Morrison (1848) erotomaniyi "delüzyonlarla tipikleşen... hastanın tümüyle tapınma nesnesiyle meşgul olması..." şeklinde tanımlamıştır. Kraepelin, erotomaniyi büyüklük sanrılarının bir tipi olarak paranoya kavramı altında sınıflandırmıştır. 1921'de Fransız psikiyatrist De Clérambault bu sendromu "psychose passionelle" (tutkulu psikoz) olarak adlandırmıştır. Tarihsel süreçte erotomani; "erotik paranoya," "erotik kendine atıf sanrısı," "sanrısal sevme," "tutku sanrıları," "hayalet sevgili sendromu," "melancholie erotique" ve "amor insanus" (çılgın aşk) gibi çeşitli isimlerle de anılmıştır.

Sanrıların Kalıcılığı: Erotomanik sanrıların kalıcılığı dikkat çekicidir. Sanrının şiddeti artıp azalabilir, ancak sanrı bir miktar hep kalır ve hastaların çoğu yıllar sonra bile uzaktan sevildiklerine inanırlar (bazı vakalar 25 yılı aşkın sürebilir).

Agresyon ve Takip Riski: Erotomanik sanrılara sahip olanların %20-30'unda agresyon ön plandadır ve hukuki yaptırımlar gerekebilir. Hastalar, sevdiklerine ulaşmak için evden kaçma, izleme ve rahatsızlık verme gibi davranışlar sergileyebilirler.

Prognoz: Delüzyonel bozukluk tanısı alanlar en iyi gidişli grup olmuştur; zihinsel ve mesleki işlevsellikleri en üst düzeydedir ve nadiren hastaneye yatırılmaları gerekmiştir. Şizoaffektif bozukluk tanısı alanların prognozu orta seviyededir. Şizofreni tanısı alan erotomanik hastaların seyri kroniktir, sık hastaneye yatış gerektirir ve işlevsellikleri azalmıştır.

^{Erotomani Temsili Görsel (Yapay Zeka ile oluşturulmuştur)}

Eşlik Eden Psikiyatrik Bozukluklar

Erotomanik sanrıları olan hastaların büyük bir kısmı sanrısal bozukluk dışında bir tanı almıştır. Sekonder erotomani, sıklıkla aşağıdaki bozukluklarla birlikte görülür:

• Şizofreni ve Şizoaffektif Bozukluk: Erotomani bu psikozların bir parçası olabilir; şizofreni tanısı alan erotomanik hastaların klinik gidişlerinin kronik olduğu gözlenmiştir.
• Bipolar Affektif Bozukluk: Sanrılar, bipolar affektif bozuklukla birlikte görülebilir ve manik epizotlarda nüks ettiği gözlenmiştir.
• Obsesif-Kompülsif Bozukluk (OKB): Kaynaklarda, OKB'nin tedavi sürecinde erotomani gelişen ergen olgular rapor edilmiştir.

Etiyoloji ve Psikodinamik Açıklamalar

Erotomaninin etiyolojisi, genellikle narsisistik telafi mekanizmalarıyla açıklanmaya çalışılmıştır:

Narsisistik Telafi: Erotomanik sanrılar, bireye gerçek hayatta alınamayan narsisistik hazzı vermektedir. De Clérambault, gerçek hayatta gerçekleşmeyen kabul görmenin erotomanik sanrıları geliştirdiğini savunmuştur.

Zayıf Kendilik İmajı: Hastalar genellikle yalnız, immatür, fiziksel cazibesi olmayan ve sosyal yaşamı sınırlı kadınlar olarak tanımlanmıştır. Dunlop'a göre, hastalar zayıf "self imajları" nedeniyle idealize edilmiş benliklerini diğer kişiye yansıtırlar ve böylece sevilmemiş ve sevilemez olmalarını telafi etmeye çalışırlar.

Kaybın Rolü: Hastaların yakın dönemde eşlerini kaybetmiş olmaları veya ayrılmaları durumunda sanrı sisteminin ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.

Tedaviye Direnç ve Kullanılan İlaçlar

Erotomanik sanrılar, hem farmakoterapiye hem de psikoterapiye karşı direnç gösterme eğilimindedir ve kronik hale gelirler.

Antipsikotiklere Direnç: Antipsikotik tedavisi alan hastalarda, erotomanik sanrıların "dokunulmaz çekirdek bulgular" olduğu ve diğer psikotik belirtilerde kısmi iyileşme sağlansa bile, bu çekirdek inancın devam edebileceği ifade edilmiştir.

Kullanılan İlaçlar: Nöroleptikler çekirdek sanrıyı genellikle değiştirmez, ancak şiddetini azaltabilir. Pimozidin, "saf" veya "primer" erotomani vakalarında başarılı olduğu bildirilmiştir. Olanzapin ve risperidon gibi yeni kuşak antipsikotiklerle de başarılı tedaviler rapor edilmiştir.

Sanrısal Olmayan Erotomani (Borderline Erotomani)

Erotomani, "karşılıksız aşk sendromu spektrumu" içinde yer alan patolojik bir bağlanma bozukluğudur. Borderline erotomani (çılgınca bağlanma bozukluğu veya sanrısal olmayan erotomani olarak da adlandırılır), De Clérambault sendromuna yakın olup, hastada sanrıların (delüzyonların) mevcut olmadığı bir durumdur.

Risk: Borderline erotomanisi olan kişi, sevdiği insanla birlikte olmak için kendisine ve başkalarına zarar vermek de dahil olmak üzere her türlü çılgınlığı yapabilir.

Klinik Seyir Aşamaları: Bu durum üç aşamada ilerleyebilir: Umut Dönemi, Rasyonalizasyon Dönemi ve Küskünlük, Kin ve Nefret Dönemi.