"Eski İstanbul Ramazanları", Fecr-i Âtî ve Beş Hececiler Dönemi'nin önemli şair ve yazarlarından Halit Fahri Ozansoy (1891-1971) tarafından kaleme alınmış ve Dergâh Yayınları'nın "Anadolu Kitaplığı" serisi kapsamında yayımlanmış, hatıra ve sosyal tarih niteliğindeki bir eserdir. Kitap, yazarın kendi çocukluk anılarından ve gözlemlerinden yola çıkarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemleri ve Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki İstanbul'un Ramazan atmosferini, geleneklerini ve toplumsal yaşamını detaylı bir şekilde aktarmaktadır. Haziran 2014'te ilk baskısı yapılan eser, 120 sayfadır ve genişletilmiş 2. baskısı Haziran 2019'da neşredilmiştir.
İçerik ve Tematik Yapı
Eser, Halit Fahri Ozansoy'un kişisel anıları aracılığıyla eski İstanbul'un Ramazanlarını canlı bir tablo hâlinde sunar. Kitap, yazarın doğduğu Çıkmaz Terazi Sokağı'ndaki evinde Ramazan hazırlıklarıyla başlar ve bu mübarek ayın karşılanış şeklini, aile içi adetleri ve geleneksel iftar sofralarını detaylandırır. Vezneciler, Direklerarası, Eminönü ve Şehzadebaşı gibi İstanbul'un o dönem için merkezi kabul edilen semtlerinin Ramazan günleri, akşam eğlenceleri, teravih namazları, Kadir Gecesi'nin manevi atmosferi ve sahur vakitleri gibi konular geniş yer tutar. Ozansoy, dönemin sosyal yapısını, mahalle kültürünü, komşuluk ilişkilerini ve farklı azınlıkların Ramazan ayı ile olan münasebetlerini de gözlemlerine dayanarak aktarır.
Kitapta, Ramazan davulcularından mahyacılara, Karagöz ve Hacivat'tan meddah gösterilerine kadar birçok geleneksel unsur, yazarın hatıra ve fıkralarıyla harmanlanarak okuyucuya sunulur. Otobiyografik izlerin yanı sıra, Halit Fahri'nin edebiyat çevresinden tanıdığı şahsiyetler ve edebî muhitler hakkında da bilgiler içerir. Eser, sadece bir anı kitabı olmaktan öte, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecindeki İstanbul'un kültürel ve toplumsal değişimini Ramazan ekseninde yansıtan önemli bir belgesel niteliği taşır.
Dil ve Üslup
Halit Fahri Ozansoy'un "Eski İstanbul Ramazanları" adlı eserindeki dil ve üslup, yazarın kendine özgü akıcı ve edebi anlatımıyla dikkat çeker. Samimi ve yer yer nostaljik bir tonda kaleme alınan kitap, okuyucuyu adeta eski İstanbul'un sokaklarında bir gezintiye çıkarır. Yazar, betimlemeleriyle dönemin atmosferini başarıyla canlandırırken, anekdotlar ve fıkralarla anlatımı zenginleştirir. Cümleler genellikle sade ve anlaşılır olup, dönemin İstanbul Türkçesinin zarif yapısını yansıtır. Öznel gözlemler ve anılar ağır bassa da, Ramazan adetlerini ve toplumsal yapıyı aktarırken nesnel bir çerçeve korunmaya çalışılmıştır. Reklam veya övgü dili içermeyen bu üslup, eserin edebi ve kültürel değerini pekiştirir.
Yazarın Konumu ve Eserin Önemi
Halit Fahri Ozansoy, Türk edebiyatında özellikle şiirleriyle ve hece ölçüsüne olan bağlılığıyla bilinen önemli bir isimdir. "Eski İstanbul Ramazanları", onun edebî kişiliğinin yanı sıra, bir gözlemci ve anı yazarı olarak da yetkinliğini ortaya koyar. Kitap, sadece kişisel hatıraları değil, aynı zamanda yakın geçmişteki bir dönemin toplumsal ve kültürel yaşamına dair birinci elden bilgiler sunmasıyla tarihsel bir belge niteliği de taşır. Özellikle kaybolmaya yüz tutmuş Ramazan geleneklerinin ve eski İstanbul yaşamının izlerini sürmek isteyen araştırmacılar ve okuyucular için paha biçilmez bir kaynaktır. Eser, aynı zamanda edebiyat tarihi açısından da yazarın otobiyografik ve anı türündeki çalışmalarına ışık tutar.
