Euromos Antik Kenti, günümüzde Muğla ili Milas ilçesi sınırları içerisinde, Selimiye Mahallesi’nde yer alan antik kenttir. Milas’a yaklaşık 12 km mesafededir ve antik dönemde önemli bir ulaşım güzergâhı olan Milas-Söke karayolu güzergâhı üzerinde konumlanmıştır. Kent, Latmos dağlarının güney uzantılarında, doğudan batıya uzanan alçak dağ ve tepeler ile çevrili, önünde ise tarıma elverişli geniş bir alüvyon ovası yer alan bir coğrafyada kurulmuştur​.

^{Euromos Antik Kenti - Türkiye Kültür Portalı}

Tarihçe

Euromos Antik Kenti, antik Karia bölgesinde yer almakta olup tarihî belgelerde farklı adlarla anılmıştır. Atina vergi listelerinde adı ilk kez M.Ö. 5. yüzyılda “Hyromos” veya “Kyromos” şeklinde geçmektedir. Zamanla bu ad “Euromos” olarak evrilmiş ve Eski Yunancada “güçlü” anlamına gelen bir sözcükle ilişkilendirilmiştir.

Antik yazıtlarda kent, yalnızca merkezi bir yerleşim olarak değil, aynı zamanda çevresindeki bazı yerleşimlerle birlikte geniş bir topluluğu ifade eden bir bölge olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda kullanılan “poleis en Euromo” (Euromos’taki şehirler) veya “Euromensium oppida” (Euromoslulara ait kasabalar) gibi ifadeler, kentin sadece bir kent merkezi olmayıp daha büyük bir bölgesel yapıya işaret ettiğini göstermektedir. Yine yazıtlarda geçen “Eurômid” terimi de Euromos'un Olymos, Khalketor ve Pidasa gibi komşu yerleşimlerle birlikte siyasi veya dinsel bir birlik içinde olduğunu düşündürmektedir.

Roma İmparatorluk Dönemi’ne gelindiğinde Euromos, özellikle İmparator Hadrianus zamanında büyük bir gelişme göstermiştir. Bu dönemde inşa edilen Zeus Lepsynos Tapınağı, hem mimari hem de epigrafik olarak Euromos'un Roma ile olan güçlü ilişkilerini ve kentteki dini yapılanmanın gücünü ortaya koyar. Tapınağın inşasında yerel elitlerin isimlerinin yazıtlarda yer alması, bu dönemde kentin yerel aristokrasisinin etkin bir rol oynadığını göstermektedir.

Euromos’un tarihsel süreci, hem ad değişimleri hem de kent dokusundaki gelişmelerle birlikte, bölgesel bir merkez olma niteliği taşıdığını kanıtlamaktadır. Antik çağ boyunca dinsel, siyasi ve sosyal işlevleri olan bu yerleşim, arkeolojik belgelerle desteklenen bir tarihî sürekliliğe sahiptir.

Mimari Yapılar

Zeus Lepsynos Tapınağı

Euromos Antik Kenti’nin en anıtsal ve iyi korunmuş yapısı, Zeus Lepsynos Tapınağıdır. Tapınak, Korinth düzeninde ve peripteros planlı olarak inşa edilmiştir. Tapınağın cephesinde yer alan sütunlardan on üçü günümüze ulaşmıştır ve bu sütunların arşitrav bloklarında, tapınağın yapımına katkı sağlayan Euromos’un önde gelen vatandaşlarının adları yer almaktadır. Bu durum, yerel elitlerin kentsel mimariye doğrudan katkı sağladığını göstermektedir. Tapınak, mimari oranları, işçiliği ve korunma durumu bakımından Anadolu’daki en iyi örneklerden biri olarak kabul edilmektedir.

Tapınak alanındaki düzenleme ve yapım süreci, büyük ölçüde Roma İmparatoru Hadrianus dönemine tarihlenmektedir. Bu yapı, hem kentin dinsel kimliğinin bir göstergesi hem de mimari gelişiminin bir simgesi konumundadır. Tapınağa ilişkin kazılarda ortaya çıkarılan yazıtlar, inşa sürecine dair bilgi vermekte ve bu yapının yalnızca dini değil aynı zamanda toplumsal bir işlev de gördüğünü ortaya koymaktadır​.

Kuzey Stoa (Agora Yapısı)

Euromos’ta agora bölgesinin kuzeyinde yer alan Kuzey Stoa, Dorik düzende tasarlanmıştır. Stoa; sütunları, triglif-metop frizli arşitrav blokları ve entablatur elemanlarıyla önemli bir kamusal yapıdır. Yapı, zamanla tahrip olsa da mevcut mimari bloklar üzerinden restitüsyon çalışmaları yapılabilmiştir. Sütunlar gri renkli mermerden olup arşitrav ve diğer üst mimari unsurlar daha açık renkli kalker taşlardan oluşmuştur. Kuzey Stoa, Euromos’ta hem ticari hem de sosyal buluşmaların gerçekleştiği işlevsel bir yapı olarak değerlendirilir​.

Arkeolojik Bulgular

Kazılar sonucunda, özellikle Zeus Lepsynos Tapınağı çevresinde, çok sayıda mimari plastik buluntuya ulaşılmıştır. Bunlar arasında sütun tamburları, korniş parçaları, frizler, alınlık elemanları ve yazıtlı bloklar yer almaktadır. Bu buluntular tapınağın planının ve yapım sürecinin detaylı bir şekilde anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.

Ayrıca Kuzey Stoa'da bulunan mimari elemanlar, Dor düzeninin bölgedeki uygulama biçimlerini yansıtmakta ve kentin kamusal yapılarının estetik tercihleri hakkında bilgi vermektedir. Özellikle triglif ve metop frizleri, antik mimaride kullanılan dekoratif anlayışı ortaya koymaktadır.

Arkeolojik belgeler, yapıların hem fonksiyonel hem de sanatsal açıdan detaylı bir planlamaya sahip olduğunu ve dönemin mimari özelliklerini yansıttığını göstermektedir. Euromos’ta yapılan bu çalışmalar, antik kentin sosyal, kültürel ve dini yapısının daha iyi anlaşılmasına katkı sunmaktadır.

Euromos Antik Kenti, antik Karia bölgesinin önemli yerleşimlerinden biri olarak dikkat çekmektedir. Kentin mimari yapıları, epigrafik belgeler ve konum özellikleri; onun hem siyasi hem de dini açıdan dönemin önemli merkezlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır. Zeus Lepsynos Tapınağı ve Agora'daki Kuzey Stoa gibi anıtsal yapılar, Euromos’un kent planlaması, sosyal organizasyonu ve dini yaşamı hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Yapılan kazı ve belgeleme çalışmaları, bu antik kentin tarihî ve arkeolojik değerinin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.