Fertek Kilise Cami, Niğde şehir merkezinin yaklaşık iki kilometre güneybatısında yer alan eski Fertek (tarihi adıyla Phertakaina, Ferteki, Ferteköy, Fertekena, günümüzde Aydınyurt) kasabasında konumlanmıştır. İlk yapılışında Ortodoks Hristiyan topluluğuna hizmet eden bu kilise, H. Taxiarchoi’ye ithafen inşa edilmiştir.

 

^{Fertek Kilise Cami(Türkiye Kültür Portalı)}

İnşa Tarihi ve Banisi

Yapının Karamanlıca inşa kitabesi Niğde Müzesi'nde yer almakta olup, 1835 tarihini ve yapının banisi olan Fertekli Karamanoğlu Hacı Nikola Karamanlis’in ismini içermektedir. Bazı kaynaklarda inşa tarihi 1831 veya 1837 olarak da geçmektedir.

Camiye Dönüşüm

7 Aralık 1925 tarihinde yapı resmî izinle camiye dönüştürülmüş, iç mekâna minber ve mihrap eklenmiştir. Orijinal kilise mimarisi büyük ölçüde korunmuştur.

Mimari Plan ve Genel Özellikler

Fertek Kilise Cami, doğu-batı doğrultusunda yerleştirilmiş, üç nefli bazilikal planlı bir yapıdır. Orta nef, yan neflerden daha geniş ve yüksek olup beşik tonozla örtülüdür. Her bir nef sırasında beşer sütun bulunmakta, bu sütunlar yarım yuvarlak kemerlerle birbirine ve beden duvarlarına bağlanmaktadır.

Narteks ve Galeri Katı

Yapının batı ucunda yer alan narteks, "U" biçiminde yapıyı çevrelemekte ve dışa doğru yarım yuvarlak bir çıkıntı göstermektedir. Narteks düz ahşap tavanlı olup beş bölümlüdür. On altı adet sütun, narteksi taşıyan kemerlerle birbirine bağlanmıştır. Galeri katına, prothesis bölümünde yer alan ahşap merdivenle çıkılır ve bu kat da beşik tonozla örtülüdür.

 

^{Fertek Kilise Cami(Türkiye Kültür Portalı)}

Apsis ve Pastophorion Mekanları

Yapının doğusunda üç apsis bulunur. Apsisler içten yarım yuvarlak, dıştan ise silmelerle hareketlendirilmiş düz cephelidir. Apsislerin her iki yanında, hem naos hem de apsislere bağlanan pastophorion odaları (diakonikon ve prothesis) yer almaktadır. Bu bölümlerle olan bağlantılar sonraki dönemlerde kapatılmıştır. Kuzey apsiste aidicula tarzında yarım yuvarlak kemerli bir niş dikkat çeker.

Malzeme ve Cephe Özellikleri

Yapının inşasında sarımsı kesme taş ve bazalt kullanılmıştır. Dış cephede, özellikle narteks cephesinde kabartma barok süslemeler ve Karamanlıca bir kitabe yer almaktadır. Kuzey ve güney cephelerde üst kısımlarda oval biçimli üçer pencere görülmektedir.

İç Mekân Süslemeleri

Naos bölümündeki kemer ve tonozlarda kalemişi süslemeler dikkat çeker. Ayrıca apsis ve pastophorium hücrelerinde figürlü duvar resimleri bulunur. Ana apsis ve kuzey apsiste "Teslis", güney apsiste "Panagia Meryem" ve prothesis’in güney yüzünde "Metamorfosis" sahneleri tasvir edilmiştir. Güney ve doğu beden duvarlarında ise ikisi melek, üçü aziz olmak üzere beş figür vardır. Diakonikonun kuzey duvarındaki resimler ise tahrip olmuştur.