Fethiye tarhanası, Muğla ili Fethiye ve Seydikemer ilçelerine özgü, geleneksel yöntemlerle üretilen ve 11 Ekim 2023 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş bir tarhana çeşididir. Tescil işlemi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiştir. Ürün, bölgenin iklimi, yerel üretim teknikleri ve kültürel alışkanlıklarıyla şekillenmiş bir tarhana türüdür. Hem içeriği hem de üretim tekniğiyle Türkiye’nin farklı bölgelerinde yapılan tarhanalardan ayrılır.

Coğrafi Bağ ve Tanım

Fethiye tarhanası, üretim metodu ve bileşenleri bakımından bölgeye özgü nitelikler taşır. Üretimi yalnızca Fethiye ve Seydikemer ilçelerinde gerçekleştirilebilen bu ürün, yörede uzun yıllardır imece usulüyle hazırlanmakta ve misafirlere ikram edilerek kültürel bir gelenek olarak yaşatılmaktadır. Ürünün ün bağı, bu coğrafi sınırla doğrudan ilişkilidir.

Tarhana; buğday, yoğurt, kuru fasulye, nohut, darı, mısır, börülce, kırmızıbiber, kuru soğan, domates, ekşi maya, sarımsak, nane, kekik ve tuzun belirli oranlarda karıştırılmasıyla elde edilen hamurun fermantasyona bırakılması, ardından kurutulup öğütülmesiyle hazırlanır. Buğday ve bakliyatların öğütülmesiyle elde edilen ve halk arasında “göce unu” olarak bilinen bileşen nedeniyle ürün, yörede “göceli tarhana” adıyla da anılır.

Ayırt Edici Özellikler

Fethiye tarhanası; kırmızı, sarı ve turuncu tonlarında, ince granül formunda, topaklanma göstermeyen, parlak görünümlü bir yapıdadır. İçeriğindeki baharat, tahıl ve bakliyat parçalarıyla birlikte kısmen ekşi ve baharatlı bir lezzet profiline sahiptir. Üretiminde aroma verici gıda bileşenleri ve katkı maddeleri kullanılmaz.

Üretim Süreci

Üretim süreci zaman gerektiren çok aşamalı bir işlemdir:

• Sebzeler ve otlar (soğan, sarımsak, domates, kırmızıbiber, nane, kekik) yıkanır, ayıklanır ve doğranır.
• Bu karışım tuzla birlikte kısmen pişirilir.
• Buğday, darı, nohut, mısır, kuru fasulye ve börülce öğütülerek ince elekten geçirilir; elek altındaki kısım göce unu olarak ayrılır.
• Pişmiş karışıma göce unu azar azar eklenir, ardından ekşi maya ilave edilerek yoğrulur.
• Hamur, ortam sıcaklığına göre 1–2 hafta mayalanmaya bırakılır; bu süreçte düzenli karıştırma yapılır.
• Mayalanan hamur, kalan göce unuyla karıştırılır ve soğumaya bırakılır.
• Kurutma işlemi doğrudan güneş ışığı almayan ortamlarda gerçekleştirilir; hamur parçaları ters çevrilerek kurutulur, ardından öğütülür ve tekrar kurutmaya bırakılır.

Muhafaza ve Sunum

Fethiye tarhanası dökme olarak veya gıda ile temasa uygun ambalajlarda, tercihen bez torbalarda saklanır. Serin, kuru ve kokusuz ortamlarda muhafaza edilir. Tüketiciye arz edilirken ilgili gıda mevzuatına uygun etiketleme yapılır.

Çorba olarak hazırlanması için genellikle yağ (tereyağı, ayçiçek yağı veya zeytinyağı), kırmızıbiber, su ve tarhana birlikte pişirilir. Karışım kaynatılarak istenilen kıvama ulaştırılır ve sıcak servis edilir.

Denetim ve Koruma

Ürünün üretim ve işleme süreçleri, Fethiye Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda Fethiye İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Fethiye Ziraat Odası’nın katılımıyla oluşturulan en az üç kişilik denetim mercii tarafından yılda en az bir kez denetlenir. Denetimlerde bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve mahreç işareti kullanım biçimi kontrol edilir. Uygunsuzluklar halinde ilgili kişi veya kuruluşa bildirim yapılır ve gerekli tedbirler alınır.