FOMO (Kaçırma Korkusu / Fear of Missing Out), bir kişinin çevresindeki sosyal, eğlenceli, ödüllendirici ya da önemli deneyimlere katılmayı kaçırma korkusunu ifade eder. Sosyal medya ve dijital iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla, FOMO terimi günümüzde daha da yaygınlaşmış ve sosyal medyadaki içeriklerin sürekli yenilenen ve hızla yayılan doğası nedeniyle daha belirgin hale gelmiştir. Bu duygu, genellikle bireylerin çevrimiçi arkadaşlarının sosyal aktivitelerini ve paylaşımlarını izleyip, kendi yaşamlarında bir şeyleri kaçırdıkları hissini yaratır. Bu kayıp hissi, genellikle yalnızlık, yetersizlik ya da dışlanmışlık duygularına yol açar.

FOMO, yalnızca sosyal medya kullanımını etkilemekle kalmaz, aynı zamanda kişinin genel psikolojik durumu ve sosyal ilişkileri üzerinde de önemli etkiler yapabilir. Kişiler, çevrelerindeki diğer bireylerin keyifli etkinliklerine katılmadıkları için kaygı ve tatminsizlik duyabilirler.

FOMO kavramı, 2000'lerin başlarında fırsatlar ya da gelişmeler olarak ifade edilmiştir ve pazarlama uzmanı Herman (2000) tarafından kullanılarak literatürdeki yerini almıştır.

^{FOMO'yu tasvir eden yapay zeka tarafından oluşturulmuş bir görsel.}

FOMO'ya Sebep Olan Faktörler

FOMO'nun temelinde, sosyal ilişkilerin ve toplumun dışarıya gösterdiği bir "başarı" anlayışına olan bağlılık yer alır. Bu olgu, bireylerin çevrelerindeki insanları sürekli izleyerek ve sosyal medyada yapılan paylaşımları takip ederek kendilerini bu başarıdan mahrum hissetmelerine yol açar. FOMO'nun başlıca sebepleri şunlardır:

1. Sosyal Medyanın Etkisi: Sosyal medya platformları, kullanıcıların anlık olarak arkadaşlarının neler yaptığını görmelerini sağlar. Instagram, Facebook, TikTok gibi platformlarda kullanıcılar, idealize edilmiş yaşamlar ve "mükemmel anlar" paylaşımlarına sıkça tanık olurlar. Bu durum, diğerlerinin yaşamını kıyaslama eğiliminde olan bireylerde kaygı yaratabilir.
2. Toplumsal Baskılar: Modern toplumda, bireyler arasındaki rekabetçi ve başarı odaklı kültür, kişilerin her zaman bir adım önde olma baskısını hissetmelerine neden olabilir. Kişiler, çevrelerindeki insanların sosyal etkinliklerine katılamadıklarında, toplumsal başarıdan dışlanmış hissettikleri için FOMO deneyimleyebilirler.
3. Sosyal Bağlantı İhtiyacı: İnsanlar sosyal varlıklardır ve sosyal bağlar kurma gereksinimi güderler. Diğer insanlar ile bağlantıda olma ve topluluğun bir parçası olma isteği, FOMO'nun ortaya çıkmasında önemli bir rol oynar. İnsanlar, sosyal medya üzerinden etkinliklerden uzak kaldıklarında yalnızlık hissi yaşayabilirler.
4. Bilinçli ve Bilinçsiz Kıyaslama: Bireyler, sosyal medyada gördükleri hayatları kıyaslama eğilimindedirler. Bu, zamanla kişilerin kendi hayatlarında eksiklik hissetmelerine, daha az "ilginç" ya da "değerli" olduklarına inanmalarına yol açabilir. Kıyaslama, bir başkasının sahip olduğu anın eksikliği olarak algılanan bir tür kayıp duygusu yaratabilir.

FOMO'nun Bağlantılı Olduğu Kavramlar

1. Desire Thinking (Arzu Düşünceleri): Desire thinking, kişilerin istedikleri şeylere yönelik sürekli düşünceler ve duygusal arzular geliştirmeleridir. Bu düşünceler, genellikle bir eksiklik ya da arzuyu giderme isteğiyle bağlantılıdır. FOMO, desire thinking’in bir sonucu olarak ortaya çıkabilir; çünkü kişiler, sosyal medya üzerinden başkalarının deneyimlerini ve başarılarını gördükçe, kendilerinin de bu deneyimlere katılmak istemektedirler. Örneğin, Bir kişi, Instagram'da arkadaşlarının yurt dışı tatil fotoğraflarını gördükçe, o tatili yapma arzusuyla zihninde sürekli olarak o sahneleri canlandırabilir. Bu, kişinin tatil yapma isteğini arttırırken, aynı zamanda bu arzuyu düşünme hali de ona huzursuzluk verebilir.
2. Craving (Arzu): Craving, özellikle bağımlılıkla bağlantılı olarak kullanılan bir terimdir ve kişinin bir davranış ya da deneyim için duyduğu güçlü isteği tanımlar. FOMO, craving deneyimini tetikleyebilir, çünkü bir kişi sosyal medya üzerinden bir etkinliği kaçırmışsa, buna katılma arzusunu daha yoğun bir şekilde hissedebilir. Örneğin, Sosyal medyada sürekli olarak sağlıklı yaşam tarzlarını, spor salonu paylaşımlarını ve sağlıklı tarifleri gören bir kişi, kendi sağlıklı yaşam tarzına sahip olma isteğini (craving) şiddetle hissedebilir. Bu istek o kadar güçlü hale gelebilir ki, kişi kendini daha sağlıklı yemekler yemeye ve spor yapmaya zorlayabilir, ancak sürekli olarak başkalarının bu yaşam tarzını yaşadığını gördükçe, tatmin olma duygusunu da arar.
3. Sosyal Bağımlılık: FOMO, sosyal medyada geçirilen zamanın artmasına ve bu platformların bağımlılık yapıcı etkilerinin pekişmesine yol açabilir. Bir kişi sürekli olarak sosyal medya üzerinden bir şeyleri kaçırma korkusuyla bu platformları sıkça kontrol edebilir.
4. Bağımlılık ve Duygusal Kontrol Sorunları: FOMO’nun etkisiyle, bireyler zamanla sosyal medya kullanımına karşı bağımlı hale gelebilirler. Bu, duygusal kontrol kaybına ve sosyal etkileşimler üzerine baskılara neden olabilir.

^{Yazar tarafından Canva'da hazırlanmıştır.}

FOMO’nun Türleri

FOMO'nun farklı türleri, kişilerin yaşadıkları deneyimlere ve sosyal medya kullanım biçimlerine göre farklılık gösterebilir. Bunlar:

1. Sosyal FOMO: Bu tür, bireylerin sosyal çevrelerinden ya da arkadaş gruplarından dışlanmış hissetmeleriyle bağlantılıdır. Sosyal FOMO, genellikle bir sosyal etkinliğe davet edilmediğinde ya da bir grubun parçası olmadığında ortaya çıkar.
2. Aktivite FOMO: Bireylerin, sosyal medya üzerinden gördükleri aktivitelere katılamamaları durumunda hissettikleri eksiklik duygusudur. Örneğin, bir etkinlik ya da tatil fotoğraflarını gördüklerinde, katılmadıkları için FOMO deneyimleyebilirler.
3. Başarı FOMO: Diğer insanların kariyer, eğitim ya da kişisel yaşamlarındaki başarılarına tanık olunduğunda ortaya çıkan korkudur. Bu tür FOMO, bireylerin kendi başarılarını yetersiz görmelerine yol açabilir.
4. Teknolojik FOMO: Teknolojik gelişmeler ve trendlerden geri kalma korkusudur. Yeni uygulamalar ya da cihazlar çıktığında, bunları denemeyen kişilerde bu tür bir FOMO hissi olabilir.

^{Yapay zeka tarafından oluşturulmuştur.}

^

FOMO, dijital çağda bireylerin karşılaştığı yaygın bir duygusal durumdur. Sosyal medya kullanımı, bu duygunun daha sık yaşanmasına ve daha yoğun hale gelmesine neden olmuştur. Bireyler, başkalarının hayatlarındaki "mükemmel anları" gördüklerinde, kendi hayatlarında eksiklikler hissedebilirler. Ancak, FOMO'nun yalnızca sosyal medya ve dış dünyadaki olaylara tepki olarak ortaya çıkan bir duygu olmanın ötesinde, bunun arkasında karmaşık bir psikolojik dinamik yatmaktadır. Desire thinking, craving, sosyal medya bağımlılığı ve diğer zihinsel süreçlerle bağlantılı olarak, FOMO'nun uzun süreli etkileri, kişilerin duygusal ve sosyal refahını etkileyebilir. Bu nedenle, FOMO'nun etkileriyle başa çıkmak ve bunları anlamak, özellikle psikoterapötik müdahaleler ve sosyal medya alışkanlıkları hakkında farkındalık yaratmak için önemlidir.