Gercüş, Türkiye’nin Batman iline bağlı bir ilçedir. 19.660 nüfusa sahip olan ilçe, 950 metre rakımda, 914 km² yüzölçümüne sahiptir ve nüfus yoğunluğu 22 kişi/km²’dir. Batman il merkezine 62 km uzaklıkta yer alan Gercüş, Mardin-Midyat eşiği olarak bilinen 1200 metre yüksekliğe ulaşan dağların kuzey eteğinde, etrafı dağlarla çevrili bir platoda kuruludur. Güneyinde Midyat, kuzeyinde Hasankeyf, doğusunda Dargeçit, batısında Savur ve Bismil ilçeleri bulunur. İlçede karasal iklim hakimdir.
Tarihçe
Gercüş’ün eski adı, Diyarbakır’dan Şam’a uzanan yolun geçtiği dönemde Şahmar olarak bilinirdi. Süryanice’de “kefer” (köy) kelimesinden türediği düşünülen Kefercevs ismi, zamanla Kercevs ve ardından Gercüş’e dönüşmüştür. Mardin Sancağı’na bağlı bir köyken, 30 Mayıs 1926’da ilçe statüsü kazanmış ve 16 Mayıs 1990’da Batman iline bağlanmıştır. İlçeye bağlı Hisar, Arıca, Kırkat ve Yamanlar gibi tarihi M.Ö.’ye dayanan yerleşim yerleri bulunmaktadır.
Coğrafi Yapı
Gercüş, 950 metre rakımlı bir platoda yer alır. Yüzölçümü 1070 km² olup, ortalama sıcaklık 20°C’dir. Yıllık yağış ortalaması 500-600 mm arasında değişir. İlçenin çevresi dağlık bir araziyle çevrilidir.
Nüfus ve İdari Yapı
Gercüş’ün nüfusu 19.660’tır ve Batman’ın kırsal nüfus oranı en yüksek (%69,8) ilçesidir. İlçede 1 belde, 6 mahalle ve 58 köy bulunmaktadır. Batman-Mardin karayolu üzerinde yer alan Gercüş, sosyal donatı alanlarının kısıtlı olması nedeniyle büyük şehirlere göçle karşı karşıyadır.
Ekonomi ve Tarım
Gercüş’te ekonomi büyük ölçüde tarıma dayanır ve bağcılık ilçenin en önemli tarımsal faaliyetidir. Batman’daki toplam 61.940 dekar bağ alanının büyük kısmı Gercüş’te bulunur. İlçede Mazrona, Zeyti, Kırfok, Beyzılhımam, Sınceri, Bınetati, Devani, Koher, Tayfi, Hılsık, Kerküş ve Hasani gibi yöresel üzüm çeşitleri yetiştirilir. En yaygın üzüm türü olan Mazrona, sofralık, kuru üzüm, pekmez, pestil ve cevizli sucuk üretiminde kullanılır. Gercüş Mezrona üzümü, yüksek şeker oranıyla dikkat çeker ve pekmez yapımı başta olmak üzere kuru üzüm, üzüm suyu, cevizli sucuk, pestil, sirke, üzüm çekirdeği yağı ve salamura yaprak gibi ürünlere dönüştürülür. Üzüm, ceviz ve fıstık üretimini teşvik eden projeler, Ajans desteğiyle yürütülmektedir. Ancak sanayi sektörü gelişmemiştir ve ilçede sanayi kuruluşu bulunmamaktadır. Tarıma dayalı sanayi dallarının (işleme, paketleme, depolama tesisleri) geliştirilmesi, katma değer artışı için önerilmektedir.
Altyapı ve Sosyal Alanlar
Gercüş Belediyesi, kanalizasyon, yaşam parkı ve yol düzenlemeleri gibi altyapı çalışmalarını Ajans desteğiyle gerçekleştirmiştir. Ancak sosyal alanların kısıtlı olması, ilçenin gelişimini sınırlamaktadır. 1933 yılında inşa edilen tarihi Hükümet Konağı, 2021’de restore edilerek 2022’de hizmete açılmıştır. Kırkat Göleti Mesire Alanı, halkın sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla düzenlenmiştir.
Turizm
Gercüş’te turizm potansiyeli, inanç ve doğa turizmine dayanır. Seyid Bilal Türbesi ve Mor Aho Manastırı, inanç turizmi açısından önemli destinasyonlardır. Dicle havzasında yer alan ve ilçeye 8 km uzaklıktaki Kırkat Göleti, 348 hektarlık bir alanı sulamaktadır. Göletin çevresinde yürüyüş alanları, su sporları altyapısı ve turistik projelerle değerlendirilmesi planlanmaktadır. Tarihi Hükümet Konağı’nın turizme kazandırılması da hedeflenmektedir.
Eğitim ve Sanayi
İlçede yüksek öğretim kurumu bulunmamaktadır. Sanayi ve hizmet sektörü gelişmemiş olup, işletme büyüklüğüne ulaşmış iş yeri yoktur. Küçük sanayi sitesi kurulması, sanayinin gelişimi için önerilen projeler arasındadır.
