Gideros Koyu, Kastamonu’nun Cide ilçesi sınırlarında, ilçe merkezine yaklaşık 11 kilometre uzaklıkta yer alan, doğal ve tarihî özellikleriyle öne çıkan koruma altındaki bir kıyı oluşumudur. Cenevizliler döneminden kalma “Kytoros” ismiyle anılan koy, hem birinci derece doğal hem de ikinci derece tarihî sit alanı statüsüne sahiptir. Şimşir, kestane, kayın ve meşe ormanlarıyla çevrili olan bu kıyı girintisi, antik dönemlerden günümüze ulaşan kalıntıları, arkeolojik mağaraları ve Ceneviz kalıntılarıyla birlikte hem doğa hem kültür turizmi açısından önemli bir destinasyondur.
Gideros Koyu (Cide Belediyesi)
Tarihçe
Gideros Koyu’nun tarihi, Batı Karadeniz'in kıyı yerleşimleri arasında kesintisiz bir geçmişe sahip nadir alanlardan biri olarak yaklaşık 3.500 yıl öncesine, yani Orta Kalkolitik Dönem’e kadar uzanır. Bölgede yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarında, Çadır İni ve Ballıcı İni mağaralarında Kalkolitik Dönem’e ait çanak çömlek parçaları; Gideros Mağarası 1 olarak adlandırılan mağarada ise Bizans Dönemi’ne ait seramikler ve dini yapılara ait kalıntılar tespit edilmiştir. Ayrıca koy çevresinde Roma-Bizans dönemlerine ait duvar kalıntıları, kale yapıları ve çeşitli mimari izler de günümüze ulaşmıştır.
Antik dönem kaynaklarında "Kytoros" adıyla anılan koy, Paftlagonya bölgesinin bir parçası olarak, Homeros’un İlyada destanında yer bulmuş; ünlü coğrafyacı Strabon, bölgeye ilk yerleşenlerin Amazonlar olduğunu yazmıştır. Koyun adının kökeni, büyük olasılıkla bu antik yerleşime dayanmaktadır. Eustathius gibi antik çağ yorumcuları, bölgede yoğun olarak bulunan şimşir ağaçlarıyla ilgili “Carry boxwood to Gideros” (Tereciye tere satmak) deyişini kullanmış; bu ifade Gideros’un, ahşap işçiliğinde kullanılan yüksek kaliteli şimşir ürünlerinin merkezi olduğunu göstermektedir.
Cenevizliler Dönemi, Gideros’un denizcilik tarihinde özel bir yer edinmesine yol açmıştır. Bu dönemde koy, Sinop ile Amasra arasında seyreden gemiler için bir sığınma ve ikmal noktası olarak kullanılmış; ayrıca bölge, ticaret gemileri kadar korsanların da uğrak yeri olmuştur. Koyun doğası gereği dar bir boğazla denize açılması ve korunaklı yapısı, hem barınak hem de saklanma işlevlerini güçlendirmiştir.
Bizans Dönemi boyunca stratejik önemi artan koy, surlarla çevrili Gideros Kalesi sayesinde askeri amaçlarla kullanılmıştır. Kalenin çevresinde Bizans’a ait yapılar ve savunma mimarisine dair kalıntılar bulunmaktadır. 1284 yılında, Selçuklulara bağlı Çobanoğulları Uç Beyliği’nin beyi Yavlak Arslan, 16 gün süren bir kuşatma sonucunda kaleyi ele geçirmiştir. Bu fetih, bölgede Selçuklu varlığını pekiştirmiştir.
Osmanlı Dönemi'nde de önemini koruyan Gideros, kıyı güvenliği ve ikmal amacıyla kullanılmış; bu döneme ait olduğu düşünülen deniz içindeki hamam yapısı günümüzde hala görülebilmektedir. Cumhuriyet döneminde ise özellikle Millî Mücadele yıllarında cephanelik olarak kullanıldığı belgelenmiş; koyun hem gizli hem de stratejik erişilebilirliği sayesinde bu tür işlevleri üstlendiği anlaşılmaktadır. Günümüzde Gideros Koyu, bir yandan arkeolojik sit alanı olarak korunurken, diğer yandan doğal güzellikleri ve tarihî mirasıyla bölge turizminin odak noktalarından biri olmaya devam etmektedir.
Arkeolojik Buluntular
2009-2011 yıllarında yürütülen Cide Arkeolojik Projesi kapsamında bölgede çok sayıda arkeolojik buluntuya ulaşılmıştır:
- Çadır İni ve Ballıcı İni mağaralarında Orta Kalkolitik döneme ait seramik parçaları.
- Gideros Mağarası 1’de Bizans dönemine ait çömlek ve dini yapılar.
- Gideros Kalesi’nde sur kalıntıları.
- Gideros Hamamı (Osmanlı dönemi) ve deniz içindeki yapılar.
- Filyos Mağarası’nda Erken Tunç Çağı buluntuları.
Doğal Yapı ve Ekosistem
Gideros Koyu, denize açılan dar boğazı ve iç kısımlarda genişleyen yapısıyla korunaklı bir liman niteliği taşır. Koyun denize açılan ağzı yaklaşık 130 metre, iç çapı ise 514 metre genişliğindedir. Bu özgün morfolojik yapı, tarih boyunca hem doğal sığınak hem de stratejik bir barınma alanı olarak kullanılmıştır.
Koyun çevresi zengin bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Özellikle şimşir, kestane, kayın, meşe ve çam ağaçları bölgenin baskın ve yerel türlerindendir. Bu ağaçların yıl boyunca değişen tonlardaki yeşil yaprakları, koyun sakin sularında yansıma oluşturarak etkileyici bir görsel atmosfer sunar. Gideros, Karadeniz’in genel iklim özellikleriyle uyumlu olarak nemli, ılıman ve bol yağış alan bir mikroklimaya sahiptir. Bu iklimsel yapı, koyun çevresindeki yoğun ormanlık alanların yıl boyu canlı kalmasını sağlar.
Koy aynı zamanda yaban hayat açısından da zengindir. Yaban ördekleri başta olmak üzere, çeşitli kuş türleri ve kıyı canlıları bu doğal yapının bir parçası hâline gelmiştir. Deniz ve orman ekosisteminin iç içe geçtiği bu alan, ekoturizm açısından da önemli bir değer taşımaktadır. Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında, migrasyon halindeki kuş türlerinin uğrak noktası hâline gelmesi, bölgeyi kuş gözlemcileri için cazip kılmaktadır.
Gideros Koyu (Cide Belediyesi)
Turizm
Gideros Koyu, ilçe merkezine yaklaşık 11 kilometre uzaklıkta yer almakta ve hem kara hem de deniz yoluyla ulaşılabilmektedir. Özellikle dar ağızlı, korunaklı yapısı sayesinde tarih boyunca doğal bir liman işlevi gören Gideros, günümüzde bu özgünlüğünü doğa turizmi, tarih turizmi ve deniz turizmi için cazip bir unsur hâline getirmiştir.
Gideros Koyu'nda denize girilebilecek doğal koy alanlarının yanı sıra, yerel balık restoranları ve küçük konaklama tesisleri de bulunmaktadır. Bu işletmeler, bölgeye gelen turistlerin günübirlik gezilerinin yanı sıra konaklamalı tatiller yapmalarına da olanak tanır. Yaz aylarında ve özellikle hafta sonlarında, yerli turistlerin yanı sıra Almanya, Gürcistan ve Ukrayna gibi ülkelerden gelen yabancı turistlerin de bölgeyi ziyaret ettikleri gözlemlenmektedir.
Koy, hem birinci derece doğal sit hem de ikinci derece arkeolojik sit alanı olarak koruma altındadır. Bu statüler, bölgenin yapılaşmadan büyük ölçüde uzak kalmasını sağlamış, Gideros’un doğallığını günümüze dek koruyarak “sakin” turizm anlayışına uygun bir rota haline gelmesini mümkün kılmıştır. Sahip olduğu yeşil orman örtüsü, berrak denizi, tarihi kalıntıları, mağaraları ve plajı, ziyaretçilere çok yönlü bir gezi deneyimi sunmaktadır.
Gideros Koyu (Cide Belediyesi)
