“Bugün değil de yarın yaparım” diyerek sorumluluklarını hep bir sonraki güne mi erteliyorsun? Ertesi gün geldiğinde aynı şekilde bıraktığın sorumluluk, sanki bir önceki günün yükün almış gibi, katlanarak tekrar karşına çıkıyor. Ve yine, bir önceki günün erteleme arzusunun üstünde bir istekle sorumluluklarını tekrar erteliyorsun.
Ben bu durumu “Giriş Ataleti” olarak nitelendiriyorum. Yani bir işe başlamadan önce, o ilk adımı atmak için harcamamız gereken enerjinin, içimizdeki tembellik isteğiyle birleşerek üzerimizde bir ağırlık oluşturması.
Bu durumu daha iyi kavrayabilmek için fizikte ve felsefede karşımıza çıkan bazı teori ve prensiplere paylaşacağım.
Örneğin, Newton’un 1. Hareket Yasası bize şunu söyler:
“Bir şeye dışarıdan kuvvet uygulanmazsa, duran şey durmaya devam eder; hareket eden şey de aynı hızla yoluna devam eder.”
Yani harekete geçebilmek için mutlaka bir iş, bir enerji gerekir.
Benzer şekilde, Aristoteles’in İlk Hareket Ettirici prensibi de aynı gerçeğe işaret eder. Aristoteles der ki:
“Her hareketin meydana gelmesi için onu harekete geçiren bir hareket ettirici olması gerekir.”
Görüldüğü gibi, hem bilimde hem felsefede olsun, ortak mesaj aynıdır: Hareketin başlaması için mutlaka ilk bir enerji, ilk bir itici güç gerekir.
Bu yasalar ve prensipler bize şunu gösteriyor: Hareketin oluşması için mutlaka bir iş gerekir ve bu iş efor ister. Her efor ise, bizdeki enerjinin, harekete geçirmek istediğimiz obje ya da nesnenin ataletini (yani harekete karşı gösterdiği direnci) yenmesini gerektirir.
Bir yanda hareket etmesi için enerjiye ihtiyaç duyan bir obje vardır; diğer yanda ise o objeyi harekete geçirmek için enerji veren kişi.
Sevdiğimiz bir işi yaparken neredeyse hiç zorlanmadan harekete geçeriz. Ama hoşlanmadığımız bir işe kalkıştığımızda sürekli bahaneler üretir, kaçış yolları ararız. Çünkü efor sarf etmek istemeyiz.
Peki, bu eforu harcamadığımızda ne olur? Neden gün geçtikçe isteksizlik artar? İşte tam burada, düşüncenin insan psikolojisi üzerindeki etkisini görüyoruz.
Bunu size bir örnek ile anlatmak isterim.
Örneğin Ahmet’in bir hafta sonra zor bir sınavı var. Sınavdan önce arkadaşlarıyla bir kafede sohbet ediyor. Sohbet sırasında sınav konusu açılıyor ve herkes konuların çokluğundan, zorluğundan şikâyet ediyor. O akşam Ahmet yatağına yattığında kaygı süreci başlıyor. Zihninde sınavın zorluğunu sürekli büyütüyor, ölçüsüz bir şekilde karmaşıklaştırıyor. Günler geçiyor, kaygısı arttıkça kitap açamıyor, ders çalışamıyor.
Son gün geldiğinde ise çaresizce gece boyunca çalışmaya karar veriyor. İlk başta zor gelse de saatler ilerledikçe konuları anlamaya başlıyor. Devam ediyor, konuları tamamlıyor ve sonunda sınava girip başarıyla geçiyor.
Burada Ahmet çok önemli bir ders çıkartıyor: Aslında sınavın konularının zorluğu, zihninde büyüttüğü kaygının zorluğuna kıyasla çok daha azmış. Çünkü düşünce bir sınıra bağlı kalmadığı için belirsizlik, çığ topu gibi büyüyerek Ahmet’i kaygılandırmış. Oysa, bu kaygıya kapılmak yerine küçük küçük çalışmaya başlasa iş çok daha kolay olacaktı.
Ahmet, eyleme geçmek için gerekli olan ilk enerjiyi harcamayı tercih etmedi. Çünkü bu ilk enerjinin çok zorlayıcı olacağını düşündü. Bu ataleti kafasında büyüterek işin içinden çıkılmaz hale getirdi. Giriş ataletine meydan okuyamadı.
Ahmet'in Kaygısı(Yapay Zeka İle Hazırlanmıştır.)
Benzer bir durumu hepimiz yaşamışızdır. Şöyle sorayım:
“Zor bir işi yaparken, o işin düşündüğünüz kadar zor olmadığını fark ettiğiniz olmadı mı?”
Muhakkak olmuştur.
Sonuç olarak: Bir işi yapmak için onu ertelemememiz gerekiyor. Evet, her işin bir zorluğu, bir giriş ataleti vardır. Fakat bu ataleti kafamızda çığ topu gibi büyüten de yine biziz.
Kısa bir not: Samimi bir beslemenin dayanabileceği atalet yok