Göle, Ardahan il merkezinin güneyinde yüksek rakımlı bir ovalık arazide yer alan modern bir yerleşim bölgesi olarak varlığını sürdürmektedir. Bölge yer aldığı coğrafya itibarıyla Sibirya yüksek basıncının etkisi altında kalarak soğuk bir iklim tipine sahiptir. Bu nedenle bölgede az miktarda tarım arazisi bulunmaktadır. İklimin ve topoğrafyanın etkisi ile bol miktarda oluşan sulak alanlar ve akarsular, ormanlar ve çayır step bitkilerinin yetişmesini sağlar. Diğer yandan geçim ekonomisinin temeli olan hayvancılığın da gelişmesini hızlandırmıştır.
Göle (Anadolu Ajansı)
Tarihçe
Göle, tarih boyunca birçok kültür ve uygarlığın etkisinde kalmış, köklü geçmişi olan bir yerleşimdir. İsminin kökeni Gürcüce “Kola”ya dayanmakta olup bu adın antik Kolhis krallığıyla bağlantılı olduğu düşünülür. Ancak bugünkü Göle kasabasının değil, sadece bölgenin adı olarak kullanılmıştır. Osmanlı döneminde ise “Ardahan-i Küçük” adıyla anılmış, bu ad Ardahan’ın bir parçası olan küçük bir idari bölgeye işaret etmiştir.
1551'de Erzurum'a, 1579'da Kars eyaletine bağlanmıştır. 1830'da merkezi Dedeşen köyü olarak Çıldır Sancağı'na, 1866'da bucak merkezi statüsüyle Ardahan kazasına bağlanmıştır. 1878'de Rus işgalinden sonra ise kaza merkezi Merdinik köyü (şimdiki ilçe merkezi) olmuştur. İlçe; Kazım Karabekir Paşa kuvvetleri ve milislerce 30 Eylül 1920 de Rus işgalinden kurtarılmış ve kırk yıl süren esaret altından çıkmıştır. Bu tarihten 1992 yılına kadar Kars iline bağlı bir ilçe olan Göle, 1992 yılında Ardahan iline bağlanmıştır. Göle ilçe merkezinde belediye teşkilatı 1926'da kurulmuştur. Son olarak, 27 Mayıs 1992 tarihinde 3806 sayılı kanun ile Ardahan iline bağlanmıştır.
Coğrafya ve İklim
Göle ilçesi, Ardahan il merkezine yaklaşık 42–45 km mesafede, ortalama 2030 metre rakımda yer alan düz bir alana kurulmuştur. İlçenin yüzölçümü 1420 km² olup kuzeyde Ardahan il merkezi, güneyde Kars’ın Selim ve Sarıkamış ilçeleri, doğuda Susuz ilçesi, batıda Erzurum’un Şenkaya ve Olur ilçeleri ile kuzeybatıda ise Artvin’in Şavşat ilçesiyle çevrilidir. Köyler ise düz ve engebeli araziler üzerinde dağınık şekilde yer alır.
Bölge, büyük ölçüde yeşil örtüyle kaplıdır; özellikle Ardahan ormanlarının yaklaşık %65’i Göle ilçesi sınırları içindedir. Diğer araziler çayır ve meralarla kaplı olup tarımsal faaliyetlerde en çok arpa, buğday ve patates yetiştirilmektedir. İlçenin geniş Göle Ovası, yılın büyük kısmında sisli geçer ve tarım için uygun çayırlık alanlar sunar.
Göle, sert karasal iklim etkisi altındadır. Kışları uzun ve çok sert geçer; sıcaklık -30 hatta -35 dereceye kadar düşebilir ve kar kalınlığı 1 metreyi bulur. Yaz aylarında ise hava ılık ve yağışlıdır, sıcaklık 25–30 dereceye kadar çıkar. Bu iklim yapısı, ilçenin doğal bitki örtüsü ile tarım ve hayvancılık faaliyetlerini doğrudan etkilemektedir.
Kış mevsiminde Göle (Göle İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü)
Nüfus ve Demografik Yapı
Göle ilçesinin 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre nüfusu merkezde 10.478, köylerde 27.336 kişi olmak üzere toplamda 37.814'tür. 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre toplam nüfus sayısı İlçe Merkezi 7359, köyler ise 22609, toplam 29968 olarak tespit edilmiştir. 2000 nüfus sayımına göre ilçede eksilme olmuştur. Verilerden anlaşılacağı gibi nüfusun %70'i köylerde yaşamaktadır. 2024 yılı nüfusu 22.214 kişidir.
Ekonomik Yapı
Göle ilçesinin ekonomisi büyük ölçüde hayvancılığa dayanmaktadır. İlçe, bölgenin önde gelen büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştirme merkezlerinden biridir. Hayvan besiciliği ve mandıracılıkla birlikte, tarımda arpa, buğday, yulaf ve patates üretimi yapılmaktadır. Ayrıca kümes hayvancılığı ve arıcılık da ekonomiye katkı sağlar. İlçede hayvancılığı desteklemek amacıyla Göle Tarım İşletmesi (İnekhane) kurulmuştur. Ormancılık da önemli bir geçim kaynağıdır ve bu alanda Orman İşletmesi faaliyet gösterir.
Ticaret alanında çok sayıda mandıra, sanayi tesisi, esnaf dükkânları ve küçük işletmeler bulunmaktadır. Göle, ekonomik büyüklük açısından Ardahan il merkezini ve diğer ilçeleri geride bırakmış olup bölgenin ticaret merkezi konumundadır. Turizm açısından ise ilçede Dedeşen ve Kalecik gibi köylerde yer alan türbe, kale ve kilise kalıntıları dikkat çeker. Ayrıca her yıl düzenlenen Kaşar Festivali, hem kültürel hem ekonomik canlılık kazandırmaktadır.
Göle’de hayvancılık (Göle İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü)
Yemek Kültürü
Ardahan çiçek balı, bölgenin doğal florasından elde edilen ve Kafkas arısının katkısıyla üretilen özel nitelikli bir baldır. Şeffaf ve parlak yapısıyla, mevsimsel koşullara göre açık amberden koyu ambere kadar değişen renklere sahiptir. Tadında bölgedeki ballı bitkilerin aromasına bağlı olarak hafif bir yanma hissi bulunur. Akışkan kıvamda olan bu bal, düşük sıcaklıklarda zamanla kristalize olur. Göle ve çevresindeki zengin bitki örtüsü ile yüksek rakımın birleştiği bu bölgede üretilen bal, kimyasal kalıntıdan arınmış, doğal ve kaliteli bir üründür. Özellikle Boraginaceae ve Fabaceae familyalarına ait bitkilerden toplanan polenler, balın kendine özgü aromasını ve değerini belirler.
Göle kaşarı, kalitesiyle öne çıkan bir peynir çeşididir. 100 yıldan fazla bir süredir geleneksel yöntemlerle hazırlanan bu kaşar, son yıllarda modern mandıralarda üretilmeye devam edilmektedir. Göle'nin temiz doğası, endemik bitki çeşitliliği ve meralarındaki doğal ortam, peynirin lezzetini ve besin değerini artırmaktadır. Kaşarın üretim süreci, çiğ sütle başlanıp özel sıcaklıklarda olgunlaştırılarak ve yoğurularak devam eder. Süt, bölgenin yüksek rakımlı meralarından beslenen hayvanlardan elde edilir. Göle kaşarı, doğal yapısı ve yüksek kalitesiyle Türkiye'de ve dünyada önemli bir yer edinmiştir.
Göle Kaşar Festivali (Göle Kaymakamlığı)
