Görmek (Ensaio sobre a lucidez), Portekizli yazar José Saramago tarafından 2004 yılında yayımlanan bir romandır. Yazarın 1995 tarihli Körlük (Ensaio sobre a cegueira) eserinin devamı niteliğinde olan roman, demokrasi, iktidar ve yurttaşlık ilişkilerini alegorik bir düzlemde ele almaktadır.

Konu

Kimliği belirsiz bir ülkede yapılan belediye seçimlerinde seçmenlerin büyük kısmı boş oy kullanır. İlk seçimde %70 oranında boş oy çıkması üzerine seçimler tekrarlanır, ancak bu kez oran %80’e ulaşır. Devlet, beklenmedik bu sonucu bir tehdit olarak değerlendirir. Halkın sessizliği ve pasif direnişi, siyasal otoritenin baskıcı reflekslerini ortaya çıkarır. Süreç, devletin yurttaşlarına karşı yürüttüğü bir güç mücadelesine dönüşür.

Temalar

Demokrasi ve temsilin krizi, siyasal sistemlerde halkın iradesi ile temsil mekanizmaları arasındaki uyumsuzluğu ifade ederek demokratik süreçlerin işlevselliğine yönelik eleştirileri gündeme getirir. Toplumsal sessizlik ve direniş, bireylerin ve grupların baskı karşısında geliştirdiği uyum ya da karşı koyma stratejilerini açıklarken sessizliğin edilgen bir kabulleniş mi yoksa potansiyel bir direniş biçimi mi olduğu üzerine yoğunlaşır. Örgütsüz kolektif eylem ise kurumsallaşmamış, spontane ve yatay düzeyde gerçekleşen toplumsal hareketleri tanımlayarak geleneksel örgütlü siyaset biçimlerine alternatif katılım ve protesto biçimlerini ortaya koyar.

Anlatım Özellikleri

Roman, Saramago’nun tipik üslubunu yansıtan anlatım özellikleriyle dikkat çeker. Uzun ve kesintisiz cümleler, anlatının akışını kesintisiz bir düşünce zinciri hâline getirirken okuru metnin içine dahil etmeyi amaçlar. Geleneksel noktalama işaretlerinin sınırlı kullanımı, dilsel yapıda alışılmış kuralların dışındadır. Alaycı ve sorgulayıcı bir anlatıcı sesi ise anlatıyı yalnızca olayların aktarımı olmaktan çıkarıp toplumsal, siyasal ve ahlaki meselelere yönelik eleştirel bir perspektif kazandırmayı hedeflemiştir.

Karakterler

Roman, kişisel isimler yerine roller üzerinden tanımlanan karakterlerle ilerler. Bu anonimleştirme, anlatının alegorik boyutunu güçlendirir.

• Başbakan: Devletin yürütme organını temsil eden, otoritesini korumaya çalışan figür.
• İçişleri Bakanı: Güvenlikten sorumlu, baskıcı yöntemleri savunan siyasal aktör.
• Adalet Bakanı: Krizin hukuki boyutunu yönetmeye çalışan, ancak otoriterleşmeye boyun eğen figür.
• Komiser: Polis teşkilatının başındaki isim; devletin halk üzerindeki baskısını sahada uygulayan karakter.
• Doktor’un Karısı: Önceki roman Körlük'ten^【1】  tanıdık bir karakter. Direnişin etik boyutunu temsil eder, sessizliğe rağmen vicdanın ve bireysel sorumluluğun varlığını hatırlatır.
• Doktor (göz doktoru): Körlük kitabındaki salgında rol alan kişi; burada yine toplumsal kriz karşısında ahlaki bir duruş sergiler.
• Vatandaşlar: Roman boyunca örgütlü bir hareket olmaksızın, boş oylarla iktidara karşı kolektif tavır alan kitlesel özne.