Güney sağ balinası (Eubalaena australis), büyük bir balenli balina türü olup Eubalaena cinsine ait üç sağ balina türünden biridir. Yalnızca güney yarımkürede, 30 ila 50 derece güney enlemleri arasındaki kutup çevresi dağılımına sahip sularda yaşar.

Fiziksel Özellikler

Güney sağ balinası tıknaz, koyu renkli veya siyah bir gövdeye sahiptir, genellikle beyaz karın ve çene yamaları bulunur. Olgun bireylerin ortalama uzunluğu 16 ila 18 metre arasında değişir ve dişiler erkeklerden biraz daha uzundur, ayrıca 87.000 kilograma kadar, hatta 80 tona kadar ulaşan ağırlıklara erişebilirler. Vücutları yuvarlak bir görünüme, boylarına göre büyük bir gövdeye ve vücut uzunluğunun yaklaşık üçte biri büyüklüğünde bir kafaya sahiptir. Ayırt edici özelliklerinden biri, başının üzerinde ve çevresinde bulunan, sert deri çıkıntıları olan beyaz nasırlardır. Bu nasırların deseni her hayvana özgüdür ve balinaların kimliklendirilmesinde kullanılır. En büyük nasır başın en ön kısmında yer alır ve "başlık" olarak adlandırılır. Bu balinaların sırt yüzgeçleri yoktur ve yüzgeçleri geniş, kürek şeklindedir. Nefes deliği, yoğunlaşma ve su buharının V şeklinde dışarı atılmasına neden olan bölünmüş bir dış yüzeye sahiptir. Yağsız ve gelişmiş bir dermis tabakasına sahiptir. Bilinen en yaşlı güney sağ balinasının 70 yaşında olduğu kaydedilmiştir, ancak 2024'teki bir çalışma medyan ömrün 73 olduğunu ve bazı bireylerin 130 yılın üzerine çıkabileceğini göstermiştir.

^{Güney Sağ Balinası Görüntüsü (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur)}

Coğrafi Menzil ve Doğal Ortam

Güney sağ balinası yalnızca güney yarımkürede bulunur ve 30 ila 50 derece güney enlemleri arasında kutup çevresi dağılımına sahiptir. Genel olarak Güney Yarımküre'nin tamamında yayılış gösterirler. Sıcak ekvatoral bölgelerden uzak durmayı tercih eden bu balinalar, kıtalara ve ada kütlelerine yakın kalırlar. Kalın yalıtım yağ tabakaları nedeniyle, diğer türlerle bağlantı kurmak ve üremek için sıcak ekvator sularını geçmezler. Tür, her yıl göç ederek mevsimsel bir dağılım sergiler: Yaz aylarında, genellikle Antarktika yakınlarındaki Güney Okyanusu'nun soğuk sularında beslenirler. Kışın ise üremek ve yavrulamak için Arjantin, Güney Afrika ve Avustralya kıyıları gibi daha kuzeydeki ılıman sulara göç ederler, bu süreç Güney Yarımküre'de genellikle Haziran'dan Ekim'e kadar sürer.

Bilimsel Sınıflandırma

Balinanın binom adı 1822 yılında Desmoulins tarafından verilmiş olan Eubalaena australis'tir. Linnaeus, başlangıçta 1758 yılında tüm gerçek balinaları Balaena cinsine sınıflandırmıştı ancak genetik kanıtlar ve Uluslararası Balinacılık Komisyonu'nun (IWC) 2002'de kabul ettiği bulgular, Eubalaena isimlendirmesinin korunmasını sağlamıştır.

Bu tür, Animalia (hayvanlar âlemi), Chordata (kordalılar şubesi), Mammalia (memeliler sınıfı), Cetacea (balinalar takımı) ve Balaenidae (balaenidler ailesi) taksonomik kategorilerinde yer alır.

Davranış ve Beslenme

Güney sağ balinaları çok eşlidir. Beslenme düzenleri neredeyse sadece zooplankton ve özellikle krilden oluşur. Beslenmek için balen plakalarını kullanarak kopepodları ve krilleri sudan "sıyırırlar". Sualtı yüzeyinde aktif olan bu balinalar, insan gemilerine karşı meraklıdır. Gözlemlenen yüzey davranışları arasında sudan kısmen veya tamamen dışarı sıçrama (breaching), kuyruklarını suyun yüzeyine vurma (lobtailing), yüzgeçlerini suya vurma ve kuyruklarını suyun yüzeyinden yukarı kaldırıp tutarak rüzgarı yakaladıkları "kuyruk yelkeni" (sailing) adı verilen bir uygulama bulunur.

Üreme

Dişiler yavrulama alanlarına bir ana bağlılık gösterir ve yavrulamak için bilinen bu alanlara yaklaşık 3 yıllık aralıklarla dönerler. Cinsel olgunluğa 3 ila 6 yaşları arasında erişirler, ancak dişiler ilk yavrularını genellikle sekiz ila on yaşları arasındayken doğururlar. Tek bir yavru doğururlar, yavru doğumdan sonraki ilk yıl içinde boyunun iki katına çıkar.

^{Güney Sağ Balinası Çifti (Pexels)}

Koruma Durumu ve Popülasyon

Tarihsel olarak, 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar süren balina avcılığı nedeniyle popülasyonları azalmış ve neredeyse nesli tükenme tehlikesine girmiştir. Balina avcılığının 1937'de yasaklanmasından bu yana, popülasyonu artarak yılda tahmini %7 oranında bir büyüme göstermiştir. 2009'da yapılan küresel popülasyon tahmini yaklaşık 13.600 bireydir. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’nde en az endişe verici (Least Concern) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak Nesli Tehlike Altındaki Türler Yasası (ESA) kapsamında, menzili boyunca yabancı bir tür olarak tehlike altında (Endangered) listelenmiş ve Deniz Memelilerini Koruma Yasası (MMPA) kapsamında da korumalı (Protected) ve tükendi (Depleted) olarak kabul edilmiştir. Ayrıca CITES’in Ek I’de yer almaktadır.