Gürün Dut Pekmezi, Sivas ili Gürün ilçesinde, 1200-1400 metre rakımda yetişen beyaz dut (Morus Alba) meyvesinden üretilen, coğrafi işaret tescilli bir pekmez çeşididir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adı olarak 20.11.2017 tarihinde başvurusu yapılan ürün, 30.09.2021 tarihinde tescil edilmiştir. Tescil, Gürün Kaymakamlığı tarafından gerçekleştirilmiş olup, ürünün ambalajında “Gürün Dut Pekmezi” ibaresi ve menşe adı amblemi yer alır. Ambalajda kullanım mümkün değilse, bu ibare ve amblem işletmede kolayca görülebilir şekilde bulundurulur.
Özellikleri
Gürün Dut Pekmezi, Gürün ilçesinin yüksek rakımlı coğrafi koşullarında yetişen dutlardan elde edilir. Bölgenin 1200-1400 metre rakımı, gece-gündüz sıcaklık farklarının fazla olması ve çiçeklenme ile meyve olgunlaşma süresinin yaklaşık 20 gün sürmesi, dut meyvesinin şeker oranını artırarak kalitesini yükseltir. Pekmez, koyu kahverengi renkte, homojen bir yapıya sahiptir ve yabancı koku, acı veya ekşi tat içermez. Üretiminde hiçbir katkı maddesi kullanılmaz.
Pekmezin kimyasal ve fiziksel özellikleri şu şekildedir:
- Kül miktarı: En fazla %2,5
- HMF (Hidroksimetilfurfural) değeri: En fazla 100 mg/L
- Toplam şeker oranı: En fazla %66
- Kuru madde miktarı: En az %72
Üretim Yöntemi
Gürün Dut Pekmezi, haziran ayı başından ağustos ayı sonuna kadar toplanan dut meyvelerinden iki farklı yöntemle üretilir. Her iki yöntemde de katkı maddesi kullanılmaz ve üretim, geleneksel yöntemlere bağlı kalarak gerçekleştirilir.
Birinci Yöntem
Dut ağaçlarının altına sergi bezleri serilir ve dallar ırgalanarak meyveler toplanır. Toplanan dutlar bekletilmeden pamuk iplikten yapılmış sıkma torbalarına doldurulur ve mengenelerde sıkılarak şırası elde edilir. Şıra, bakır kazanda orta ateşte kaynatılır, bu sırada yüzeyde oluşan kefler (köpükler) alınır. Kaynama tamamlandıktan sonra şıra kazanda bir gece dinlendirilir. Ertesi gün, şıra ince bir tabaka halinde tepsilere dökülerek iki gün güneş altında bekletilir. Üçüncü gün süzülen pekmez, gıda ile temasa uygun tenekelere, küpeciklere veya bidonlara doldurulur.
İkinci Yöntem
Dutlar, yine sergi bezleri kullanılarak toplanır ve bekletilmeden, dut ağırlığının dörtte biri oranında su eklenmiş kazanda orta ateşte haşlanır. Yüzeydeki kefler alınır. Haşlanan dutlar süzme torbasına aktarılır ve mengenede sıkılarak şırası elde edilir. Şıra bir kapta toplanıp bir gece dinlendirilir. Ertesi gün tepsilere ince bir tabaka halinde serilerek iki gün güneş altında bekletilir. Üçüncü gün süzülerek gıda ile temasa uygun kaplara doldurulur. Pekmez, serin ve kuru bir yerde depolanarak piyasaya sunulur.
Denetim
Gürün Dut Pekmezi’nin üretim ve kalite standartları, Gürün Kaymakamlığı koordinasyonunda oluşturulan bir denetim merciince kontrol edilir. Bu merci; Gürün Kaymakamlığı, Gürün Esnaf ve Sanatkârlar Odası, Gürün İlçe Ziraat Odası, Gürün İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Gürün Belediyesi’nden birer uzmanın katılımıyla dört kişiden oluşur. Denetimler, hasat dönemi olan haziran-ağustos aylarında yılda bir kez düzenli olarak yapılır. Ayrıca, ihtiyaç duyulduğunda veya şikayet üzerine ek denetimler gerçekleştirilir. Denetimlerde şu unsurlar kontrol edilir:
- Üretimde kullanılan dutların Gürün ilçesi ve 1200-1400 metre rakımdan geldiğini doğrulayan belgeler (müstahsil faturası, çiftçi kayıt formu vb.).
- Pekmezin rengi, tadı ve kokusu (duyusal kontrol).
- HMF değeri, toplam şeker, kül miktarı ve kuru madde miktarı (laboratuvar analizi).
- Üretim yönteminin standartlara uygunluğu.
- Depolama koşullarının uygunluğu.
- “Gürün Dut Pekmezi” ibaresi ve menşe adı ambleminin doğru kullanımı.
Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren Gürün Kaymakamlığı, hakların korunması için hukuki süreçleri yürütür.
Coğrafi Sınır
Gürün Dut Pekmezi, yalnızca Sivas ili Gürün ilçesi sınırlarında üretilir. Bu coğrafi sınır, ürünün özgünlüğünü ve kalitesini sağlayan temel unsurlardan biridir.
