Hasankeyf Mehina Sarımsağı, Latince tür ismi Allium sativum L. olan ve Türkiye'nin Batman ilinin Hasankeyf ilçesinde yetiştirilen orta erkenci bir sarımsak çeşididir. Genellikle sofralık olarak kullanılır. Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 15.08.2023 tarihinden itibaren korunmak üzere 17.04.2024 tarihinde tescil edilmiştir. Tescil ettiren kurum Batman İl Tarım ve Orman Müdürlüğüdür.

Ayırt Edici Özellikleri

Hasankeyf Mehina Sarımsağı'nın kokusu ve tadı keskindir. Bu keskin tat ve koku, Batman ili Hasankeyf ilçesinde mayıs ayının ortasından itibaren artan ani sıcaklıkların, bitkide antosiyanin ve %30'un üzerinde şeker oluşumunu sağlamasıyla ilişkilidir. Coğrafi sınırdaki killi ve taneli toprak yapısı, sarımsağın sağlıklı gelişimini destekleyerek çürümeyi engeller. Mayıs ayından itibaren günlük ortalama 10 saati geçen güneşlenme süresi, bitkide büyük baş ve diş oluşumunu teşvik eder.

Sarımsak, orta büyüklükte bir başa sahiptir. Boyuna kesiti orta geniş elips (oval), enine kesiti ise elips (oval) şeklindedir. Başın boyun kısmında dişlerin dizilişi boyun ile aynı seviyededir. Kök diskinin pozisyonu düz, başın kök kısmı ise girintilidir. Kuru başın dış kabuk rengi beyazdır ve orta düzeyde antosiyan şeritleri bulunur. Dış kabuğun kolay ayrılabilir ve orta kalınlıkta olması, sanayi ve sofralık kullanım için aranan bir özelliktir. Dişlerin dizilişi düzgün sıralı değildir, diş sıkılığı orta ve diş iriliği ortadır. Diş kabuk rengi krem, diş et rengi ise beyazdır.

Yüksek kuru madde içeriği (%27,44 - %38,40), sarımsağın depo koşullarında 7-9 ay muhafaza edilebilmesini ve taşımaya dayanıklı olmasını sağlar.

^{Hasankeyf Mehina Sarımsağı Görseli (Anadolu Ajansı)}

Üretim Metodu

Hasankeyf Mehina Sarımsağının üretim alanı hazırlığı ve yetiştiriciliği geleneksel yöntemlerle yapılır. Tohumluk olarak bir önceki yıldan muhafaza edilen sarımsak başlarından en az 3 gram ağırlığındaki dişler seçilir. Ekim, ilk yağmurun yağmasıyla toprağın tava geldiği 15 Ekim - 15 Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilir. Dişler, tek sıralı olarak ortalama 15-20 cm sıra arası ve 5-10 cm sıra üzeri mesafede ekilir. Bir dekar için yaklaşık 45-55 kg diş kullanılır. Ekim sırasında dişin sivri bölümü üste, yassı kısmı aşağıya gelecek şekilde elle tek tek yerleştirilir ve ekim derinliği ortalama 3-4 cm'de tutulur.

Ekim öncesinde dekara 3-4 ton ahır gübresi uygulanır ve orta derinlikte sürüm ile toprağa karıştırılır. Daha yüksek verim ve baş kalitesi için dikimle birlikte dekara 20 kg DAP (NPK, 18-46-0) gübresi kullanılması önerilir. Vejetatif gelişimi teşvik etmemek adına, olgunluk dönemlerine yakın azot gübrelemesi yapılmaz. Sarımsağın su ihtiyacı genellikle yağışla karşılanır; kurak geçen yıllarda ek sulamalar yapılabilir.

Yeşil sarımsak olarak hasat, 1-15 Mart tarihleri arasında olgunlaşır ve 15 Mart ile 15 Nisan tarihleri arasında elle sökülerek demetler halinde satışa sunulur. Sarımsak başlarının tam olgunlaşması ise 1-15 Haziran tarihleri arasında gerçekleşir. Hasat, sarımsak yaprakları kurumaya başladığında elle, çapa kullanılarak veya üretim alanının pulluk ile sürülmesi yöntemiyle yapılır. Hasattan sonra sarımsaklar, solması ve üzerindeki toprağın kuruması için 3-4 gün tarlada bekletilir. Daha sonra ip ile hevenkler (demetler) halinde birbirine bağlanır. Ürün, direk güneş ışığı almayan serin, kuru, temiz ve kokulardan arınmış ortamlarda 7-9 ay boyunca muhafaza edilebilir.

^{Hasankeyf Mehina Sarımsağının Hasadı (Anadolu Ajansı)}

Denetim

Denetimler, Batman İl Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinatörlüğünde; Batman İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Hasankeyf İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Hasankeyf Kaymakamlığından uzman kişilerden oluşan bir denetim mercii tarafından gerçekleştirilir. Denetimler her yıl en az bir kez düzenli olarak yapılır ve şikâyet durumunda ek denetimler de gerçekleştirilebilir.

Denetim mercii, üretimin coğrafi sınır içinde yapılmasını, yerel ekotipte tohumdan üretilmesini, ekim mesafeleri de dahil olmak üzere üretim metoduna uygunluğu, fiziksel ve gerektiğinde kimyasal özelliklerinin uygunluğunu denetler. Ayrıca Hasankeyf Mehina Sarımsağı ibaresi ve menşe adı ambleminin kullanımının uygunluğunu da kontrol eder. Denetim mercii, denetim sırasında kamu veya özel kuruluşlardan, görevli uzmanlardan faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür