Hasuni Mağaraları, Türkiye'nin Diyarbakır ilinin Silvan ilçesi sınırlarında, Silvan Ovası'na hâkim bir konumda, Albat Dağı’nın güney eteklerinde yer alan çok katmanlı bir kaya yerleşim alanıdır. Hasuni Vadisi'nde konumlanan bu mağara kompleksi, Mezolitik Dönem’den Orta Çağ’a kadar kesintisiz iskan görmüş; barınma, ibadet ve savunma gibi çeşitli işlevler üstlenmiştir. Yaklaşık 300'den fazla oyma mağara yapısıyla Anadolu’nun en eski mağara yerleşimlerinden biri kabul edilmektedir.

^{Hasuni Mağaraları (T.C. Diyarbakır Valiliği)}

Tarihçe

Hasuni Mağaraları’nın tarihi, Mezolitik Dönem’e kadar uzanmaktadır. Bu dönemde yerleşik hayatın ilk örneklerinin görüldüğü mağaralarda yaşam, M.Ö. 1. binyıldan itibaren yoğunluk kazanmış; özellikle Hristiyanlığın ilk yayıldığı dönemlerde ve Orta Çağ boyunca aktif bir yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Bölge, 13. yüzyıla kadar iskan görmüş olup, bu süreçte dini ve sivil yapılar inşa edilmiştir. Hasuni, aynı zamanda tarihi Malabadi Köprüsü ile Hasankeyf yol güzergâhı üzerinde bulunması nedeniyle stratejik bir konumda yer almıştır.

Mimari Özellikler

Hasuni Mağaraları, yekpare kaya kütlelerine oyulmuş, farklı büyüklükte ve işlevde 300’den fazla mağaradan oluşmaktadır. Yerleşim; kaya merdivenleri, taş döşeme yollar, odalar, koridorlar, sarnıçlar, su kanalları ve su depoları gibi yapılarla desteklenmiştir. Mağaraların arasında yollar, çıkış merdivenleri ve çeşitli sosyal yapılara ulaşım sağlayan geçitler yer almaktadır. Yerleşimde ayrıca iki adet kaya kilisesi tespit edilmiştir. Bu kiliselerden biri, dört katlı yapısıyla dikkat çeken, içinde amfiye benzeyen 5 basamaklı bir eğitim alanı bulunan Hasuni Kaya Kilisesi'dir. Bir diğer kilise ise kesme taş ve tuğla malzemeyle inşa edilmiş olup, 13. yüzyıla tarihlenmektedir. Bu kilisede Silvan yöresine özgü renkli taşlar kullanılmış; kapı ve pencere kenarlarına kazınmış kabartmalar ve kayaya oyulmuş duvar delikleri yer almıştır. Yerleşim alanında dokuma atölyeleri gibi yapılar da tespit edilmiştir.

^{Hasuni Mağaraları (T.C. Diyarbakır Valiliği)}

Restorasyon Çalışmaları

Hasuni Mağaraları’nda günümüze kadar ulaşan yapılar zamanla tahrip olmuştur. Özellikle kiliselerde yapısal bozulmalar ve duvar yüzeylerinde hasarlar görülmektedir. Bölgedeki arkeolojik ve koruma faaliyetleriyle ilgili kapsamlı bir restorasyon projesi bulunmamakla birlikte, mağaralar günümüzde yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine açıktır. Görsel bütünlüğü büyük ölçüde korunan mağara kompleksi, tarihi ve arkeolojik değerine rağmen hâlen koruma altına alınması gereken alanlar arasında yer almaktadır.