Hayli Gubbi Yanardağı, Etiyopya’nın kuzeydoğusundaki Afar Bölgesi’nde yer alan bir kalkan yanardağıdır. Erta Ale Range olarak bilinen volkanik dizinin en güneydeki üyesidir. Yanardağ, Afrika kıtasındaki Afar Rift Volkanik Eyaleti sınırları içinde bulunmaktadır. Smithsonian Enstitüsünün Küresel Volkanizm Programı kayıtlarına göre, yanardağda bilinen ilk patlama 23 Kasım 2025 tarihinde gerçekleşmiş ve bu olay, yaklaşık 12.000 yıldır kaydedilen ilk volkanik faaliyet olarak belgelenmiştir.
Etiyopya'daki Hayli Gubbi Yanardağı'nda volkanik aktivite, 23 Kasım 2025 - (Associated Press)
Fiziksel Özellikler
Hayli Gubbi Yanardağı, kalkan tipi (shield) bir volkandır. Jeomorfolojik olarak düşük eğimli bir yapıya sahiptir ve geniş alanlara yayılan bazaltik lav akıntılarıyla karakterizedir. Zirve yüksekliği 521 metre, yani yaklaşık 1.709 fit olarak ölçülmüştür. Yanardağın koordinatları 13.5°K enlem ve 40.72°D boylam şeklindedir.
Kraterin merkezinde yaklaşık 200 metre çapında simetrik bir skorya konisi bulunmaktadır. Bu koni, fumarolik etkinliklerin (gaz çıkışlarının) gözlemlendiği bir çöküntü (graben) içerisinde yer almaktadır. Bu bölge, Erta Ale volkanik zincirinin güney uzantısında yer alan genç bir volkanik alan olarak tanımlanmıştır.
Yanardağın kuzey kısmında eski bir kalkan yapının kalıntıları yer almaktadır. Bu alanlar, kuzeyden güneye uzanan genç çatlak sistemlerinden çıkan lav akıntıları tarafından örtülmüştür. Söz konusu lav akıntılarının bir kısmı Erta Ale zincirinin güneyindeki Giuletti Ovası’na kadar ulaşmıştır. Çatlak sisteminin toplam uzunluğu 10 kilometreyi aşmaktadır ve bu hat boyunca çok sayıda küçük püskürme konisi (spatter cone) ve çökme krateri (pit crater) dizilmiştir.
Yanardağın bulunduğu Afar Rift alanı, Afrika ve Arap levhalarının ayrıldığı bir tektonik sınır bölgesidir. Bölge genelinde yüzey deformasyonu, lav akıntıları ve çatlak sistemleri ile aktif jeotermal süreçlerin sürdüğü rapor edilmiştir.
Smithsonian Enstitüsü Küresel Volkanizm Programı kayıtlarında Hayli Gubbi’nin volkan numarası 221091 olarak tanımlanmıştır. Yanardağın en son etkinlik tarihi 23 Kasım 2025 olarak kaydedilmiştir.
VolcanoDiscovery verilerine göre, 26 Kasım 2025 itibarıyla yanardağın etkinlik durumu “küçük ölçekli aktivite veya uyarı düzeyi (3/5)” olarak sınıflandırılmıştır ve radar görüntülerinde yeni krater oluşumları tespit edilmiştir.
Jeolojik Arka Plan
Hayli Gubbi Yanardağı, Afar Rift Volkanik Eyaleti içinde yer almakta ve Erta Ale volkanik zincirinin bir parçası olarak tanımlanmaktadır. Smithsonian Enstitüsüne bağlı Küresel Volkanizm Programı kayıtlarına göre, bu yanardağ Holosen Dönemi boyunca (yaklaşık son 12.000 yıl) bilinen bir patlama kaydına sahip değildir. Bu kayıt 23 Kasım 2025'deki patlamayla değişmiştir.
Hayli Gubbi, Etiyopya’nın kuzeydoğusundaki aktif tektonik bir bölgede yer almaktadır. Bölge, Afrika ve Arap levhalarının ayrılması sonucu oluşan Doğu Afrika Rift Sistemi’nin kuzey ucunu oluşturmaktadır. Bu yapı, Etiyopya Rift Vadisi’nden başlayarak komşu ülkelere kadar uzanan geniş bir jeolojik kırılma hattıdır ve birçok aktif volkanik merkez içermektedir.
Erta Ale zinciri içindeki volkanik faaliyetler geçmişte farklı noktalarda gözlemlenmiştir. Bu faaliyetler arasında Dalaffilla Yanardağı’nda 2008 yılında gerçekleşen patlama, ayrıca 2005, 2007 ve 2017–2020 dönemlerinde gözlenen lav taşkınları yer almaktadır.
Birleşik Krallık Yer Depremleri, Yanardağlar ve Tektonikler Gözlem ve Modellemesi Merkezi (COMET) verilerine göre, 15 Temmuz 2025 tarihinde Erta Ale Yanardağı’nda meydana gelen patlama, güneydoğuya doğru ilerleyen bir magma intrüzyonu ile sonuçlanmıştır. Bu intrüzyon, Hayli Gubbi’ye doğru uzanan bir fay hattı boyunca ilerlemiştir.
16 Temmuz’da uydu görüntülerinde Erta Ale’nin güney kalderası çevresinde oluşan yarık çatlaklardan lav akıntılarının çıktığı gözlenmiştir. Aynı görüntülerde, bu hattın Hayli Gubbi Krateri’ne yaklaşık 2 kilometre kadar yaklaştığı belirlenmiştir.
25 Temmuz 2025 tarihinde Hayli Gubbi’nin krateri içinde anormal bir beyaz bulut oluşumu kaydedilmiştir. Uydu verileri, 21 Temmuz–3 Ağustos arasında bölgesel yükselme (uplift) ve bu bulut örtüsünün Kasım ayı ortasına kadar krater tabanını kapladığını göstermiştir. Bu gözlemler, 23 Kasım 2025 tarihli patlama öncesinde bölgede magmatik aktivitenin başladığını ortaya koymuştur.
Etiyopya'daki Hayli Gubbi Yanardağı'nda volkanik aktivite, 23 Kasım 2025 - (Anadolu Ajansı)
2025 Yılı Patlaması
Patlamanın Başlangıcı ve Özellikleri
Hayli Gubbi Yanardağı, 23 Kasım 2025 tarihinde yerel saatle 10.00–11.30 civarında patlamıştır. Smithsonian Enstitüsüne bağlı Küresel Volkanizm Programı (GVP), bu patlamanın Hayli Gubbi’de son 12.000 yıl içinde kaydedilen ilk patlama olduğunu açıklamıştır. Toulouse Volkanik Kül Uyarı Merkezi (VAAC) verilerine göre, patlama güçlü bir ses dalgası ve sarsıntı ile hissedilmiştir. Patlama sesi, Semera kentinin 50 kilometre güneyine kadar ulaşmıştır.
Uydu görüntülerinde, kül bulutunun yaklaşık 13,7 kilometre (45.000 ft) irtifaya yükseldiği, ardından 15,2 kilometreye (50.000 ft) kadar çıktığı belirlenmiştir. Yaklaşık 220.000 ton sülfür dioksit içeren bu bulutun üst troposfere yayıldığı saptanmıştır. Aynı zamanda, daha düşük irtifada oluşan piroklastik yoğunluk akıntısına ait bulutun kuzeye doğru 130 kilometre boyunca ilerlediği, 60 kilometre genişliğe ulaştığı ve yer şekillerini takip ederek yayıldığı gözlemlenmiştir. Bölgedeki Afdera köyü (yanardağın 28 km batısında) ve çevresindeki yerleşimler kül tabakasıyla kaplanmıştır; can kaybı bildirilmemiştir.
Eritre sınırına yakın bölgelerde, özellikle Wollo ve Tigray bölgelerinde hafif sarsıntılar rapor edilmiştir. Ayrıca komşu ülke Cibuti’de de titreşimlerin hissedildiği bildirilmiştir. Patlamanın ilk aşamasında, beyaz kül yerine koyu renkli dumanın çevreyi kapladığı, bölgenin kısa süreliğine karanlığa büründüğü belirtilmiştir. Uydu görüntülerinde patlamanın ardından yükselen kül bulutunun Kızıldeniz yönüne doğru sürüklendiği görülmüştür.
Krater Çevresindeki Gözlemler
25 Kasım 2025 tarihinde, patlamadan iki gün sonra çekilen görüntülerde krater çevresinde yoğun buharlaşma ve gaz çıkışları gözlemlenmiştir. Patlama sonrası alanın birkaç yüz metre yakınına kadar yaklaşılabilmiş, ancak yoğun gaz ve duman nedeniyle kraterin içine girilememiştir.
Krater çevresindeki zemin kalın bir kül tabakasıyla kaplanmıştır. Patlama sonrasında bölgede yalnızca buhar ve gaz salınımı gözlemlendiğini, başka bir etkinlik kaydedilmediğini belirtmiştir.
Kül Bulutunun Yayılımı
Toulouse Volkanik Kül Uyarı Merkezi (VAAC) verilerine göre Hayli Gubbi Yanardağı’ndan çıkan kül bulutu, 23 Kasım 2025 günü öğle saatlerinde atmosferin üst katmanlarına ulaşmıştır. Kül bulutu, ilk aşamada 13,7 kilometre (45.000 ft) yüksekliğe, daha sonra 15,2 kilometreye (50.000 ft) kadar çıkmıştır.
Uydu verileri, patlamadan sonra kül kütlesinin doğuya doğru sürüklendiğini ve troposferin üst tabakalarına yayıldığını göstermiştir. Aynı zamanda 4,6 kilometre (15.000 ft) irtifada, Aden Körfezi yakınlarında yeniden süpürülmüş (resuspended) bir kül tabakası tespit edilmiştir.
Kül bulutunun hareketi 23–25 Kasım 2025 tarihleri arasında çeşitli ülkeleri etkilemiştir. 23 Kasım akşamı itibarıyla bulut Yemen ve Umman üzerine ilerlemiştir. 24 Kasım sabahı kül ve sülfür dioksit yoğunluğu Yemen ve Umman üzerinde sürerken, öğle saatlerinde bulut Pakistan’a ulaşmıştır. Aynı günün ilerleyen saatlerinde kül bulutu güney Pakistan ve kuzeydoğu Hindistan üzerine yayılmıştır.
24 Kasım gecesi (yerel saatle 23.00 civarı) itibarıyla Delhi (4.130 km kuzeydoğu) üzerinde kül tespit edilmiştir. Uydu görüntülerine göre kül bulutu doğuya doğru Çin yönüne ilerlemiştir.Hindistan Meteoroloji Dairesi (IMD), kül bulutunun ülkenin batısından kuzeydoğusuna doğru hareket ettiğini, bulutun 8,5 ila 15 kilometre arasındaki irtifalarda seyrettiğini bildirmiştir. IMD verilerine göre bulutun ülke üzerindeki etkisinin 25 Kasım akşamına kadar süreceği öngörülmüştür.
Kızıldeniz üzerindeki geçiş sırasında kül, Yemen ve Umman hava sahalarına ulaşmış; bu süreçte Umman Çevre Kurumu acil durum izleme sistemini devreye almıştır. Kurum, hava kalitesine dair olumsuz bir etki rapor edilmediğini açıklamıştır.
Pakistan Meteoroloji Servisi, kül bulutunun 24 Kasım akşamında Gwadar Limanı’nın 60 deniz mili (yaklaşık 111 kilometre) güneyinde tespit edildiğini bildirmiştir. Uydu ve yer gözlemlerine göre kül, 25 Kasım itibarıyla kuzey Hindistan üzerinde seyrederken doğuya doğru hareket etmeye devam etmiştir. Aynı gün içinde, kül bulutu Çin sınırına doğru ilerlemiştir.
Ulaşıma Etkileri
Kül bulutunun Kızıldeniz’i aşarak Orta Doğu ve Güney Asya yönüne sürüklenmesi sonucu uluslararası hava trafiği etkilenmiştir. 24–25 Kasım 2025 tarihleri arasında Hindistan, Pakistan, Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde çeşitli uçuşlar iptal edilmiştir.
Hindistan’da Air India, Akasa Air, IndiGo ve KLM gibi havayolları çok sayıda uçuşu durdurmuştur. Air India, 11 uçuşunu 24 ve 25 Kasım tarihlerinde iptal etmiştir. Delhi Havalimanı’nda en az yedi uluslararası uçuş iptal edilmiş, ondan fazla uçuş ertelenmiştir.
Hindistan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (DGCA), havayollarına kül etkisi altındaki irtifalardan kaçınmaları yönünde talimat vermiştir. Ayrıca, külle temas etmiş olabilecek uçaklarda motor performansı anomalileri, kokpit içi duman ya da koku gibi belirtilerin rapor edilmesi istenmiştir. DGCA, havalimanı yönetimlerine pistlerin kül kirliliği açısından denetlenmesi talimatını da vermiştir.
Birleşik Arap Emirlikleri’nde Air Arabia, 25 Kasım’da Sharjah çıkışlı bazı seferlerini iptal etmiştir. Hindistan Meteoroloji Dairesi (IMD), kül bulutunun 25 Kasım akşamına kadar ülke hava sahasından ayrılacağını açıklamıştır.
