Haymarket Olayları, 4 Mayıs 1886 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago kentinde gerçekleşen ve bir işçi mitingi sırasında patlayan bomba ile başlayan, ölüm ve yaralanmalara yol açan tarihi bir olaydır. Bu olay, uluslararası işçi hareketlerinin tarihinde dönüm noktalarından biri kabul edilmekte ve 1 Mayıs "Uluslararası Emek ve Dayanışma Günü" kutlamalarının ortaya çıkış nedenlerinden biri olarak görülmektedir.

Tarihsel Bağlam

19.yüzyılın ikinci yarısında Sanayi Devrimi ile birlikte Amerika’da hızlı bir sanayileşme ve kentleşme süreci yaşanmıştır. Bu süreç, çalışanlar için uzun çalışma saatleri, düşük ücretler ve güvencesiz şartlar anlamına gelmekteydi. Çalışma süresinin sekiz saat ile sınırlandırılması talebi, işçiler arasında yaygın bir hareket başlatmıştır.

1 Mayıs 1886 tarihinde, Amerika genelinde yaklaşık 300.000 işçinin katıldığı grevler düzenlenmiştir. Chicago, bu grevlerin merkezlerinden biri olmuştur. 4 Mayıs 1886'da Haymarket Meydanı'nda yapılan barışçıl bir miting sırasında kimliği belirlenemeyen bir kişi tarafından kalabalığa bomba atılmış; patlama sonucunda bir polis memuru ölmüş, birçok polis ve işçi yaralanmıştır. Polis güçlerinin sert müdahalesiyle olaylar daha da büyümüştür.

Haymarket Davası ve Sonuçları

Olayın ardından sekiz işçi lideri—Albert Parsons, August Spies, Samuel Fielden, Oscar Neebe, Michael Schwab, George Engel, Adolph Fischer ve Louis Lingg—tutuklanmış ve çoğu dolaylı kanıtlara dayanarak yargılanmıştır. Yapılan dava, hukuki standartlardan uzak bir yargılama olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak dört sanık idam edilmiş, bir sanık hapishanede intihar etmiş, diğerleri ise uzun süreli hapis cezaları almıştır. 1893 yılında Illinois Valisi John Peter Altgeld, geriye kalan sanıkları afla serbest bırakmıştır.

Haymarket’in Etkileri ve Mirası

Haymarket Olayları, dünya genelinde işçi hakları ve sendikal hareketlerin güçlenmesinde önemli bir sembol haline gelmiştir. 1889 yılında Paris'te toplanan II. Enternasyonal, Haymarket şehitlerini anmak ve sekiz saatlik çalışma günü talebini vurgulamak için 1 Mayıs'ı Uluslararası Emek Günü olarak ilan etmiştir. Bu tarihten itibaren 1 Mayıs, çeşitli ülkelerde işçilerin dayanışma günü olarak kutlanmaya başlanmıştır. Haymarket Olayları, işçi hakları için verilen mücadelenin zorluklarını ve önemini ortaya koymuş; emeğe dayalı adil bir düzene duyulan ihtiyacın evrensel bir ifadesi haline gelmiştir.

^{Chicago, Illinois, ABD şehrinde bulunan Haymarket Olayı için Yapılan Anıtı (Mary Brogger)}

Haymarket Anıtı

Haymarket Olayları'nın anısını yaşatmak amacıyla Chicago’da bir dizi anıt inşa edilmiştir. İlk Haymarket Polis Anıtı, 1889 yılında, Haymarket Olayları sırasında hayatını kaybeden polis memurlarını anmak amacıyla dikilmiştir. Bu anıt, zaman içinde birçok kez saldırıya uğramış ve çeşitli yerlere taşınmıştır.

Daha kapsayıcı bir anı ihtiyacını karşılamak amacıyla 2004 yılında Mary Brogger ^【1】  tarafından tasarlanan yeni bir Haymarket Anıtı açılmıştır. Bu anıt, Chicago'nun Desplaines ve Randolph sokaklarının kesişiminde yer almaktadır. Brogger’ın tasarımı, bir işçi kürsüde konuşma yaparken ve çevresindeki halkı temsil eden figürlerle birlikte dayanışmayı ve ifade özgürlüğünü simgeler. Anıt, her yıl 1 Mayıs etkinliklerinde sendikalar ve çeşitli toplumsal kuruluşlar tarafından ziyaret edilmekte ve anılmaktadır.