Hidrometeorolojik afetler, atmosfer ve yeryüzü arasındaki su döngüsü ile meteorolojik süreçlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkan, toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel faaliyetlerini önemli ölçüde aksatan, can ve mal kayıplarına yol açan ve yerel imkânlarla baş edilemeyen doğa olaylarıdır. Meteorolojik şartlar ile doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili tüm doğa kaynaklı afetler hidrometeorolojik afetler kapsamında değerlendirilir.
Başlıca Hidrometeorolojik Afet Türleri
Hidrometeorolojik afetler arasında sık görülen olaylar şunlardır:
- Sel ve taşkınlar: Ani veya uzun süreli yağışların yüzey sularını artırmasıyla oluşan su baskınları.
- Fırtına, dolu ve kuvvetli kar olayları: Meteorolojik enerji birikimi ve atmosferdeki su buharı miktarının artmasıyla meydana gelen kısa süreli, yüksek şiddetli olaylar.
- Kuraklık: Uzun süreli yağış eksikliği nedeniyle su kıtlığının ortaya çıkması.
- Orman yangınları: Meteorolojik ve iklimsel koşullar ile bağlantılı olarak çıkan yangınlar.
Hidrometeorolojik afet: (Anadolu Ajansı)
Hidrometeorolojik Afetlerin Sıklığı ve Etkileri
Hidrometeorolojik afetler, toplumlar üzerinde önemli can ve mal kayıplarına yol açmakta ve sosyoekonomik faaliyetleri aksatmaktadır. Bu olayların artışı yalnızca iklim değişikliği ile açıklanamaz; insan kaynaklı faktörler de afet etkilerini artırmaktadır. Başta sel, fırtına, dolu, kuvvetli kar, kuraklık ve orman yangınları olmak üzere bu olaylar oldukça sık meydana gelmekte ve ciddi kayıplara yol açmaktadır.
Afet Etkilerini Arttıran Faktörler
- Plansız ve yanlış kentleşme, denetimsiz yapılaşma
- Zayıf altyapı ve bakımsız eski yapılar
- Düşük kaliteli yapı stoğu
- İdari ve siyasi baskılar
- Erken uyarı eksikliği
- Düşük hazırlık kapasitesi (önlem alınmaması veya dikkatsizlik sonucu kazaların etkilerinin artması)
Bu faktörler, hidrometeorolojik afetlerin doğal süreçlerden kaynaklanan etkilerini şiddetlendirir ve toplumsal riskleri artırır.
İklim Değişikliği ile İlişkisi
Küresel iklim değişikliği, hidrometeorolojik afetlerin sıklığı, şiddeti ve ölçümleri üzerinde etkiler ortaya koyar. Atmosferdeki su buharı miktarının artması, yağış rejimlerinde değişimlere ve ekstrem hava olaylarının artmasına yol açabilir. Kuraklık, aşırı yağış, fırtına ve hortum gibi olayların meydana gelme ihtimali ve etkileri iklim değişikliğinin bir sonucu olarak yeniden şekillenmektedir.
Afet Yönetimi ve Erken Uyarı Sistemleri
Hidrometeorolojik afetlerin olumsuz etkilerini azaltmak için afet yönetimi ve erken uyarı sistemleri geliştirilir. Meteorolojik gözlem, sayısal hava tahmini modelleri ve uyarı mekanizmaları; afetlerin önceden tahmin edilmesi, risklerin azaltılması ve gerekli önlemlerin alınması için kullanılan başlıca araçlardır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü gibi kurumlar, tahmin ve erken uyarı bilgilerini kamu ve ilgili kuruluşlarla paylaşarak risk azaltım zincirine katkı sağlar.
