Hınıs fasulyesi, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzurum ilinin Hınıs ilçesi ve köylerinde yetiştirilen, menşe adıyla tescillenmiş yerel bir kuru fasulye çeşididir. 07.06.2012 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından coğrafi işaret başvurusu yapılmış; 27.12.2016 tarihinde tescillenmiş ve 26.06.2016 tarihli Resmî Gazete’de ilan edilmiştir.
Ayırt Edici Özellikleri
Hınıs fasulyesi, beyaz renkli, yuvarlak veya oval şekilli taneleriyle tanınır. Meyvesi olan baklalar çeşide göre uzun ve dolgundur; içinde genellikle 4 ila 10 adet tohum bulunur. Nadiren tek tohumlu küçük baklalara da rastlanır. Lezzet ve aroma bakımından üstün niteliklere sahip olan bu fasulye, çabuk pişmesi ve pişirme sırasında kabuk atmamasıyla öne çıkar.
Yetiştiği Coğrafya ve İklim
Hınıs ilçesi, 1720 metre rakımda yer almakta olup yıllık ortalama yağış miktarı 452,8 mm’dir. Bölgede sert kara iklimi hüküm sürer; ocak ayında sıcaklık ortalama -8,3°C’ye kadar düşer. Ortalama hava sıcaklığı 15°C, nispi nem oranı ise %61 civarındadır. Fasulye yetiştiriciliği yapılan topraklar tınlı veya killi-tınlı yapıdadır ve pH değeri yaklaşık 7.3’tür.
Tarımsal Özellikler
Bitki tipi sarılıcı ve yeşil renklidir. Ortalama bitki boyu 98 cm, ilk bakla yüksekliği 16.5 cm’dir. Dekara düşen tane sayısı ortalama 32.2 adet, tane verimi ise 200–250 kg/da arasında değişmektedir. Ekim normu 12–16 kg/da olup, serpme ekimde bu miktar 1/3 oranında artırılır.
Tohumlar Mayıs ayının 10–20’si arasında, 1600–1720 m yükseklikteki arazilere ekilir. Toprak sıcaklığı 6–8°C, hava sıcaklığı ise 12–16°C olduğunda çimlenme ve çıkış için uygun koşullar sağlanmış olur. Ekim derinliği 3–5 cm arasında değişir; ağır topraklarda yüzlek, hafif topraklarda ise daha derin ekim tercih edilir.
Fizikokimyasal Özellikler
- 100 tane ağırlığı: 48.06–49.58 g
- Yaş ağırlık: 96.96–101.30 g
- Su alma kapasitesi: 0.48–0.51 g/tane
- Su alma indeksi: %1.01–1.05
- Kuru hacim: 139–140 ml
- Yaş hacim: 236–240 ml
- Şişme kapasitesi: 0.47–0.50 ml/tane
- Şişme indeksi: %2.20–2.25
- Pişme süresi: 40–46 dakika
- Protein oranı: %23.4–25.1
Üretim ve Denetim
Toprak hazırlığı sonbaharda pullukla 18–22 cm derinlikte sürülerek yapılır; bu işlem yağmur ve kar sularının tutulmasını sağlar. İlkbaharda ise toprak tavda iken kazayağı ve tapan ile ekime hazır hâle getirilir. Tohumlukların yüksek çimlenme gücüne sahip olması ve hastalıklı, kırık, çatlak olmaması gerekir.
Üretim ve pazarlama süreçleri, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü koordinasyonunda Hınıs İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Hınıs Kaymakamlığı tarafından denetlenir. Üreticilere toprak hazırlığından hasada kadar eğitimler verilir; tohum, ekim, gübreleme ve sulama uygulamaları uzmanlarca periyodik olarak kontrol edilir.
