İbecik bezi, Burdur ili Gölhisar ilçesine bağlı İbecik Köyü’nde geleneksel yöntemlerle üretilen, %100 pamuk ipliğiyle dokunan ince bir el dokumasıdır. 07.08.2023 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu bez, bölgenin kültürel mirası ve ekonomik yaşamı ile doğrudan ilişkili olup, üretim süreci ve motif sistemiyle ayırt edici nitelikler taşır.

^{İbecik Bezi (AA)}

Teknik Özellikleri

İbecik bezi, bezayağı dokuma örgüsüyle üretilir. Atkı ve çözgü iplikleri genellikle aynı kalınlıkta olup, 20/1 sık bükümlü ham pamuk ipliği kullanılır. Dokuma sırasında iplikler sırasıyla çözgü ipliklerinin altından ve üstünden geçirilerek sıkı bir yapı oluşturulur. Motif iplikleri ise daha ince pamuk ipliklerden seçilir ve 12 kat sarılarak kalınlaştırılır. Bu iplikler, desen atkısı olarak mekik yerine elle taşınır ve kumaş yüzeyine serpme düzenle işlenir.

Bez, doğal pamuk rengi olan krem tonundadır. Ana malzeme pamuk olsa da, bazı ürünlerde yün ve nadiren ipek ipliği kullanımı da görülür. Dokuma tezgâhları, Burdur’daki marangozlar tarafından genellikle ceviz ağacından yapılan, “düven” adı verilen çukur tezgâhlardır. Bu tezgâhlar iki çerçeveli, gücülü ve pedallıdır.

^{İbecik Bezi (Türk Patent)}

Üretim Süreci

İbecik bezinin üretimi tamamen el işçiliğine dayanır ve aşağıdaki aşamalardan oluşur:

• İplik Hazırlığı: Atkı ve çözgü ipliği olarak kullanılacak 20/1 ham pamuk iplikleri, dokuma öncesinde haşıllama işlemine tabi tutulur. Bu işlem, ipliklerin birbirine karışmasını ve kopmasını önler.
• Çözgü Düzenlemesi: Haşıllanan iplikler çile halinde büyük masuralara sarılır. El çözeği oluşturmak için tahta yüzey üzerine karşılıklı iki sıra çivi (mıh) çakılır ve çözgü bu düzenekle hazırlanır.
• Tezgâha Aktarma: Hazırlanan çözgü, top şeklinde sarılarak dokuma tezgâhına aktarılır. Kumaşın zemin örgüsü bezayağıdır ve çözgü ile zemin atkısı olarak aynı kalitede iplik kullanılır.
• Desen İpliği Hazırlığı: Motifleri oluşturacak ikinci atkı ipliği, diğer ipliklere göre daha incedir. Bu iplik 12 kat sarılarak kalınlaştırılır ve küçük yumaklar hâlinde hazırlanır.
• Desenleme: Desen ipliği, kullanılacak motife göre elle kumaşa taşınır. Mekik yerine elle taşınan iplik, kumaş yüzeyine serpme düzenle işlenir. Her motif için ayrı bir ilave atkı ipliği kullanılır.
• Motif Uygulaması: Motifler bezin kısa kenarlarında şerit şeklinde yer alır. Yerel olarak “yanış” adı verilen bu motifler arasında sülük yanış, topak yanış, zencir yanışı, eğri su ve fardı yanış gibi örnekler bulunur.

^{İbecik Bezi (AA)}

Kullanım Alanları

Tarihsel olarak erkek baş giyimi (dastar), peşkir, sofra bezi, mendil ve kuşak gibi ürünlerde kullanılan İbecik Bezi, günümüzde ev tekstili ve giyim alanlarında değerlendirilmektedir. Başörtüsü, şal, elbise, masa örtüsü, sehpa örtüsü ve perde gibi ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır.

Coğrafi Bağ ve Denetim

İbecik bezinin üretimi, yalnızca Burdur ili Gölhisar ilçesi İbecik Köyü’nde gerçekleşmektedir. Bu coğrafi sınır, ürünün ünüyle doğrudan bağlantılıdır. Tüm üretim aşamaları bu sınır içinde yürütülür.

Denetimler, Gölhisar Belediyesi koordinasyonunda; Gölhisar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Gölhisar Halk Eğitim Merkezi’nden uzmanların katılımıyla yılda en az bir kez yapılır. Denetimlerde tezgâhların ve ipliklerin uygunluğu, motiflerin doğruluğu ve mahreç işareti kullanımına dair kontroller gerçekleştirilir.