Ihlamur ağacı (Tilia spp.), Tiliaceae (ıhlamurgiller) familyasına ait, genellikle ılıman ve subtropikal iklimlerde yetişen yaprak döken geniş yapraklı bir ağaç türüdür. Dünya genelinde yaklaşık 30 türü bulunmakta olup, özellikle Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’da yaygın olarak görülmektedir. Türkiye'de doğal olarak yetişen dört temel tür şunlardır^【1】 :

• Tilia tomentosa Moench (Gümüşi ıhlamur)
• Tilia platyphyllos Scop. (Büyük yapraklı ıhlamur)
• Tilia cordata Mill. (Küçük yapraklı ıhlamur)
• Tilia rubra subsp. caucasica (Rupr.) V. Engl. (Kafkas ıhlamuru).

^{Ihlamur Ağaçları (Soldaki - Sağdaki)}

Ihlamur ağaçları 15 ila 40 metreye kadar büyüyebilir ve uzun ömürlüdür. Yaprakları kalp şeklinde olup, kenarları testere dişlidir ve alt yüzeyleri tüylüdür. Haziran ve temmuz aylarında açan çiçekleri, sarımsı-beyaz renkte ve hoş kokuludur. Çiçekleri ve yaprakları tıbbi ve gıda amaçlı kullanılmakta olup, özellikle bitkisel çay olarak tüketilmektedir.^【2】 

Ekolojik ve Biyolojik Özellikler

Ihlamur ağaçları ılıman iklim koşullarına adapte olmuş türlerdir. Derin ve nemli topraklarda iyi gelişir ve özellikle nehir kenarları, karışık ormanlık alanlar ve kentsel peyzaj alanlarında yaygın olarak yetişir.

Türkiye'de özellikle Karadeniz ve Marmara bölgelerinde doğal yayılım gösteren bu türler, Akdeniz ve Ege’de ise daha çok park ve bahçelerde yetiştirilmektedir. Tilia tomentosa en yaygın türlerden biri olup, Karabük, Dilek Yarımadası ve Hatay gibi bölgelerde doğal yayılım göstermektedir.^【3】 

Ihlamur ağaçları hava kirliliğine karşı belirli bir toleransa sahiptir ve büyük yaprak yüzeyleri nedeniyle havadaki ağır metalleri tutma kapasitesi yüksektir. Bu özelliklerinden dolayı biyomonitor olarak kullanımı önerilmektedir. Özellikle Tilia tomentosa türü, trafik kaynaklı ağır metal kirliliğinin belirlenmesinde araştırmalara konu olmuştur.^【4】 

Kullanım Alanları

Tıbbi ve Gıda Kullanımı

Ihlamur çiçekleri (Flos tiliae), halk arasında yaygın olarak soğuk algınlığı, öksürük ve solunum yolları rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan bir bitkisel çay bileşeni olarak bilinir. Çay olarak tüketildiğinde balgam söktürücü, terletici ve sakinleştirici etkileri olduğu ifade edilmektedir.^【5】 

^{Ihlamur Çiçeği (Fotoğraf: Aziz Hasan AY)}

Tıbbi araştırmalarda, ıhlamur çiçeklerinin antioksidan özellikler taşıdığı ve karaciğer koruyucu etkisi olabileceği belirtilmiştir. Metanol ekstraktı analizlerinde tilirozid ve flavonol glikozitleri içeriği sayesinde, bazı karaciğer hasarlarını önleyici etki gösterebileceği saptanmıştır. 

Ancak, çevresel faktörler nedeniyle bazı ıhlamur çaylarında ağır metal kalıntılarına rastlanabilmektedir. Özellikle yol kenarında yetişen ağaçlardan toplanan çiçeklerde, kurşun (Pb), kadmiyum (Cd) ve cıva (Hg) seviyelerinin incelenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.^【6】 

Ahşap ve Endüstriyel Kullanım

Ihlamur ağacı yumuşak, hafif ve kolay işlenebilir bir odun yapısına sahiptir. Bu özellikleri sayesinde:

• Mobilya üretimi
• Oymacılık ve el sanatları
• Müzik aletleri (piyano, arp yapımı)
• Kâğıt ve kibrit üretimi
• Arı kovanı yapımı gibi alanlarda kullanılmaktadır.

Odunun yoğunluğu 489.46 kg/m³ olup, vida ve çivi tutma kapasitesi yüksek bulunduğundan marangozluk işlerinde tercih edilmektedir.^【7】 

Hayvancılıkta Kullanımı

Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ıhlamur yaprakları, büyükbaş hayvanlar için kaba yem olarak kullanılmaktadır. Yapraklarının ham protein içeriği %13,52 ile %23,82 arasında değişmekte olup, kalsiyum ve potasyum bakımından zengindir. Ancak Ca/P oranının hayvan sağlığı açısından riskli olabileceği ve yem rasyonlarına ek destek sağlanması gerektiği belirtilmektedi. 

Çevresel Etkiler ve Koruma

Ihlamur ağaçları, çevresel kirliliğin izlenmesi açısından önemli bir türdür. Tilia tomentosa, trafik kaynaklı ağır metallerin izlenmesi için biyomonitor olarak kullanılabilecek uygun ağaç türlerinden biri olarak değerlendirilmiştir. Ankara’da yapılan bir çalışmada, Cd, Pb, Zn, Cu, Mn gibi ağır metallerin yapraklarda biriktiği tespit edilmiştirç^【8】 

Ihlamur ormanları orman ürünleri ve tıbbi bitki sektörü açısından değerli kaynaklar arasında yer almaktadır. Ancak:

• Kentleşme ve orman tahribatı
• Çevresel kirlilik
• Aşırı ve bilinçsiz toplayıcılık gibi faktörler nedeniyle ıhlamur ağaçlarının doğal yaşam alanları azalmaktadır.

Karabük’te başlatılan bir proje kapsamında ıhlamur çiçek bahçelerinin oluşturulması önerilmiş ve sürdürülebilir çiçek üretimi için sulama, budama ve gübreleme teknikleri uygulanması planlanmıştır.^【9】