İndağı kaya mezarları, Çankırı’nın Ilgaz ilçesi sınırlarında, Çankırı-Kastamonu karayolu üzerinde yer alan ve Helenistik Dönem’e kadar uzanan bir yerleşim ve kutsal alan bütünüdür. Devrez Çayı’nın güneyinde, kayalık ve yüksek bir tepenin doğuya bakan yamaçlarında konumlanan alanda insan eliyle oyulmuş mağaralar, kaya mezarları, şapeller, tapınak olarak değerlendirilen mekânlar ve işlevi kesin olarak belirlenemeyen oyuklar bulunmaktadır. Alan, erken Hristiyanlık döneminde ibadet ve gömü amaçlı kullanılmış olup Roma ve Bizans dönemlerine ait buluntuların yanı sıra çok daha eski çağlara işaret eden yerleşim izleri barındırır.

^{İndağı Kaya Mezarları (Kültür Portalı)}

Tarihsel Arka Plan

İndağı kaya yerleşimi Helenistik Dönem’e tarihlenen bulgulara sahip olmakla birlikte, çevredeki höyüklerde tespit edilen pişmiş toprak parçaları bölgenin kullanımının daha eski dönemlere uzandığını göstermektedir. Salman Höyüğü çevresindeki Roma ve Bizans dönemine ait yoğun buluntu dağılımı, yerleşimin sürekliliğini ve bölgenin uzun dönemli kültürel katmanını ortaya koyar.

Bölgenin tarihi öneminin bir diğer unsuru, İstiklal Yolu üzerinde bulunması ve geçmişte kervan yolları güzergâhında yer almasıdır. Kaya yapılarının konumlanışı, özellikle sarp geçitlerde kervanların saldırılardan korunması ve kutsal amaçlarla kullanılmasıyla ilişkilendirilir. Erken Hristiyanlık döneminde Hristiyanların toplu ibadetten kaçındığı dönemlerde bireysel ibadet mekânları ve küçük şapellerin kayaya oyularak oluşturulduğu tespit edilmiştir. Alanın M.S. 310-320 yıllarında aktif biçimde kullanıldığı belirtilmektedir.

Mimari Özellikler

İndağı kaya mezarları farklı dönemlerin izlerini taşıyan çok katmanlı bir kaya mimarisine sahiptir. Bölgede beş kata kadar yükselen kaya mezarları ve çok odalı mağara düzenleri yer alır. Yapılar tüflü kaya dokusuna oyulmuştur.

• Birinci kat: Kemerli kapı ve tonozlu girişe sahip odalar ile duvarlarda çeşitli boyutlarda nişler bulunur.
• İkinci kat: Dörtgen biçimli odalarda ağaç mimarisini taklit eden taş kiriş uygulamaları görülür. Tavanlar içten kubbeli biçimde oyulmuştur.
• Üçüncü kat: Pencereli odalar ile birbirine geçmeli mekânlar yer alır.
• Diğer katlar: Dörtgen ve oval planlı çok sayıda oda bulunmaktadır.

Bazı mağaralarda beşik tonozlu tavanlar ve semer dam formu kullanılmıştır. Kaya kilisesi olarak değerlendirilen yapının mimari özellikleri, alanın Geç Roma-Erken Bizans dönemindeki dini kullanımını ortaya koymaktadır.

^{İndağı Kaya Mezarları (Anadolu Ajansı)}

İşlev ve Kutsal Alan Niteliği

Alanın çok işlevli bir yapıya sahip olduğu değerlendirilmektedir. Kaya mezarları, tapınaklar, şapeller ve nişlerin varlığı buranın gömü, ibadet ve dini tören alanı olarak kullanıldığını gösterir. Mezar odaları ve nişler önemli kişilerin kaya mezarlarına gömüldüğünü destekler. Tapınak olarak nitelendirilen birimlerin ise hem kutsal törenler hem de yol güvenliği amacıyla yapılan dua mekânları olduğu düşünülmektedir.

Kutsal alanın höyükle bağlantılı olabileceği ve höyük çevresindeki eski yerleşimle bütünleştiği tahmin edilmektedir. Erken Hristiyanlık döneminde bireysel ibadet amacıyla oyulan şapeller ve ibadethaneler alanın dini kimliğini güçlendirmektedir.

Ulaşım ve Turizm

İndağı kaya mezarları, Ilgaz ilçesinin güneydoğusunda, Çankırı-Kastamonu karayolunun hemen kenarında yer almakta olup Devrez Çayı kıyısına yakın konumdadır. Çankırı-Kastamonu ve İstanbul-Samsun yollarının kesişim hattında bulunması sebebiyle kolay ulaşılabilir durumdadır.

Alana ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla 2000 yılında yol açılarak asfaltlama yapılmış; çevre düzenlemesi ve aydınlatma çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemeler sonrasında bölge ziyaretçi almaya başlamış ve hem tarih meraklılarının hem de doğaseverlerin ilgisini çekmiştir. Yamaçlara tırmanış yer yer zorlayıcı olmakla birlikte alan panoramik bir manzara sunar. Bölge, doğal çevresi ve çok katmanlı kültürel dokusu nedeniyle tarih, arkeoloji ve trekking rotalarında yer almaktadır.