İşhan Kilisesi, Artvin iline bağlı Yusufeli ilçesinin İşhan köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Yapıya ulaşım, Oltu güzergahı üzerinden Artvin-Erzurum bağlantılı devlet karayolunun 92. kilometresinden kuzey yönüne ayrılan yaklaşık 7 kilometrelik bir yol ile sağlanmaktadır. Kilisenin kuruluşuna ilişkin en eski belge niteliğinde olan 951 tarihli el yazmasına göre, yapı; Rahip Khandza'nın (759-861) yeğeni ve öğrencisi Rahip Seba tarafından, Kral Andernese’nin maddi desteğiyle inşa edilmiştir. Kanlı Kilise olarak da bilinir.

Tarihçe

951 tarihli bir el yazmasına göre, kilisenin inşası Rahip Khandza’nın (759-861) yeğeni ve aynı zamanda öğrencisi olan Rahip Seba tarafından, Kral Andernese’nin hem desteği hem de mali katkısıyla gerçekleştirilmiştir. Manastırın yapımına ise 955 yılında Gürcü Kralı David’in hüküm sürdüğü dönemde başlanmış, 1027 yılında Bagratlı Kral Magistros tarafından tamamlanmıştır.

^{İşhan Kilisesinin Dış Cephesi - AA}

Mimari Özellikler

Manastır Kilisesi, dış ölçüleri yaklaşık 35x20,7 metre olan haç planlı bir yapıdır. Kare planlı orta mekân, dört serbest taşıyıcı üzerinde yükselen kubbeyle örtülüdür. Merkezi mekân, dört yönde haç kollarıyla genişletilmiş olup, doğudaki haç kolu yarım daire biçiminde apsisle sonlanır. Apsis, kemerlerle bağlanan sekiz sütunla karakterizedir ve yanındaki iki katlı mekânların ikinci katı, inzivaya çekilen keşişlere tahsis edilmiştir.

Batı haç kolu diğer kolların üç katı uzunluktadır. Kilisenin camiye çevrilmesi sırasında buraya duvar örülmüş ve güney ile batı duvarlarındaki iki kapı kapatılmıştır. Güneydeki kapının bulunduğu bölüm caminin mihrabı olarak kullanılırken, kuzeydeki ek mekân son cemaat yeri olmuştur.

Kilise'nin Hikayesi

Uzun yıllar toprak altında kalmış olan ve Selçuklu Dönemi’nde keşfedilerek restore edilen bu tarihi yapıyla ilgili pek çok efsane anlatılmaktadır. Bu söylenceler arasında en çok bilinen ise, güzelliğiyle nam salmış Elen adına düzenlenen bir yarışmadır. Yapının onarımını gerçekleştiren Selçuklu kale beylerinden birinin kızı olan Elen’e duyulan aşk, birçok kişinin hayatına mal olmuştur. Rivayete göre, Elen’le evlenmek isteyen gençler arasında ok atma yarışması düzenlenmiş; ancak yarışmayı kaybedenlerin öldürülmesi üzerine bu yapı halk arasında "Kanlı Kilise" olarak da anılmaya başlanmıştır.

Restorasyon

Türkiye ile Gürcistan arasında imzalanan protokol kapsamında, Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyünde bulunan yaklaşık 1200 yıllık İşhan Kilisesi’nde 2012 yılında restorasyon çalışmaları başlatılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen restorasyonda 3 milyon lira harcanmıştır.