Isparta gülü, bilimsel adıyla rosa damascena mill., Türkiye’nin güneybatısında yer alan Isparta iliyle özdeşleşmiş, yüksek kaliteli uçucu yağ üretimiyle tanınan gül türüdür. Isparta iklimine özgü tarım teknikleriyle yetiştirilen bu gül türü, bölgenin hem kültürel kimliğinin hem de ekonomik yapısının önemli bir parçasıdır. 2022 yılında coğrafi işaret tescili almıştır.

^{Isparta Gülü (Türkiye Kültür Portalı)}

Botanik Özellikleri

Rosa damascena Mill., yarı katmerli, açık pembe renkli çiçeklere sahip, Haziran ayının ilk haftalarında çiçeklenen bir türdür. Gövdesi dik, yaprakları beş ila yedi yaprakçıktan oluşur. Hoş ve yoğun kokusuyla dikkat çeken bu tür, gül yağı üretimi amacıyla özellikle tercih edilmektedir.

Tarihsel Arka Plan

Isparta’da gülcülüğün kökeni 19. yüzyılın sonlarına uzanır. İlk olarak Bulgaristan'ın Kazanlık bölgesinden gelen Müftüzade Gülcü İsmail Efendi tarafından 1888 yılında getirilen gül fidanlarıyla üretime başlanmıştır. Isparta'nın iklimi ve toprağı, bu türün yetişmesine son derece elverişli olduğundan kısa sürede bölgeye yayılmış ve geleneksel bir üretim biçimi hâline gelmiştir.

Yetiştiricilik ve Hasat

Isparta gülü, genellikle 800–1.300 metre rakımlı arazilerde, kalkerli ve iyi drene edilmiş topraklarda yetiştirilir. Gül bahçeleri, Mart ayından itibaren bakım sürecine alınır; budama, çapalama ve gübreleme işlemleri uygulanır. Gül çiçekleri, sabah erken saatlerde elle toplanır. Hasat dönemi, çiçeklerin en yoğun kokuya sahip olduğu sabah saatlerine denk getirilir. Bu uygulama, uçucu yağ kalitesinin korunması açısından önemlidir.

İşleme ve Kullanım Alanları

Toplanan gül çiçekleri, genellikle aynı gün içerisinde işlenmek üzere gül yağı, gül suyu, gül konkreti ve gül absolüsü üretiminde kullanılır. Isparta’da geleneksel yöntemlerle çalışan bakır imbikler kullanılarak yapılan distilasyon işlemi, modern tesislerdeki teknolojik sistemlerle de desteklenmektedir.

Ana Ürünler:

• Gül Yağı: Parfümeri ve kozmetik sanayiinde kullanılır. Isparta gülünden elde edilen yağ, yüksek geraniol ve citronellol içeriğiyle bilinir.
• Gül Suyu: Geleneksel mutfakta ve cilt bakım ürünlerinde yaygın olarak kullanılır.
• Gül Lokumu, Gül Reçeli: Isparta mutfağında gül, tatlı üretiminde de değerlendirilir.

Coğrafi İşaret ve Kalite

"Isparta Gülü" 2022 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından menşe adı ile tescillenmiştir. Coğrafi işaretli bu ürün, Isparta ili sınırları içinde yetiştirilen Rosa damascena Mill. türü gül çiçeklerinden elde edilir. Tescil kriterleri arasında:

• Ürünün açık pembe renkli olması,
• Koku profilinin yüksek olması,
• Yalnızca belirli ilçelerde (Merkez, Gönen, Keçiborlu, Uluborlu, Yalvaç, Eğirdir ve Atabey) yetiştirilmesi gibi şartlar yer alır.

Ekonomik ve Kültürel Önemi

Gül, Isparta ekonomisinde önemli bir yer tutar. Bölgedeki çok sayıda aile gül tarımıyla geçimini sağlar. Gül hasadı, toplumsal dayanışmanın yoğun olduğu geleneksel bir üretim süreci olarak sürdürülmektedir. Aynı zamanda her yıl düzenlenen "Gül Festivali" ile Isparta gülü, kültürel bir simge hâline gelmiştir.

Tehditler ve Koruma

İklim değişikliği, düşük yağış oranları ve tarım alanlarının daralması gibi faktörler, gül üretimini tehdit edebilmektedir. Bu nedenle hem tarımsal destek politikaları hem de geleneksel bilgi ve üretim biçimlerinin korunması önem arz etmektedir.