İstanbul Havalimanı, Türkiye’nin en büyük, dünyanın ise en büyük havalimanlarından biri olarak 2018 yılında hizmete açılmıştır. Havalimanı, sivil statüde olup ICAO kodu LTFM, IATA kodu IST olarak belirlenmiştir.

• Konum: 41°1631"N - 28°4507"E koordinatlarında yer almaktadır.
• Trafik Tipi: İç ve dış hat uçuşlarına hizmet vermektedir.
• İlk Faz Açılışı: 29 Ekim 2018 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
• Hizmete Giriş Süreci: Açılışı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapılmış, dünyanın dört bir yanından 50’den fazla üst düzey yetkili törene katılmıştır.

Havalimanının İnşası ve Yapısı

İstanbul Havalimanı, 4 aşamalı olarak planlanmış olup, ilk fazı 3 bağımsız pist ve 90 milyon yolcu kapasiteli terminal binasıyla tamamlanmıştır. Tüm fazları tamamlandığında yıllık 200 milyon yolcu kapasitesine ulaşacak ve 300'den fazla destinasyona uçuş sağlanacaktır.

Ana yapılar ve sistemler şunlardır:

• Hava Trafik Kontrol Kulesi: İstanbul'un kültürel mirasının önemli sembollerinden biri olan lale çiçeğinden esinlenerek tasarlanmıştır. Ferrari'nin de tasarımlarını yapan Pininfarina ve AECOM tarafından tasarlanmış olup, 5000 m² kapalı alana ve 90 metre yüksekliğe sahiptir.
• Elektronik Sistemler: Havalimanı, CNS (Communications, Navigations, Surveillance) sistemleri ile donatılmıştır. VCS, VHF/UHF, PSR, SSR-S, ADSB, ILS, VOR, DME ve NDB sistemleri kullanılmaktadır.
• Uçuş Operasyonları: İstanbul Havalimanı, 8 Deniz Mili (NM) yarıçaplı bir alanı kapsamakta ve 1500 feet yüksekliğe kadar hava trafiğini yönetmektedir. Sivil ve askeri hava araçlarına hava trafik kontrol ve tavsiye hizmeti sunmaktadır.

İşletme ve Yönetim

İstanbul Havalimanı, İGA (İstanbul Grand Airport) şirketi tarafından işletilmektedir. İGA, 2013 yılında Cengiz-MAPA-Limak-Kolin-Kalyon ortak girişim grubu tarafından kurulmuştur ve Nisan 2022 itibarıyla %55 Kalyon Holding, %45 Cengiz Holding ortaklık yapısıyla yönetilmektedir.

• Yıllık Yolcu Sayısı: Havalimanı açıldığı günden bu yana 250 milyondan fazla yolcu ağırlamış ve dünyanın 315 noktasına uçuş sağlamaktadır.
• İstihdam Katkısı: Havalimanı, 10 binlerce kişiye istihdam sağlamakta olup, Türkiye’nin havacılık sektöründeki küresel rolünü güçlendirmektedir.

Finansman ve İhale Süreci

Havalimanı projesi Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli ile hayata geçirilmiştir. 13 Mayıs 2013’te yapılan ihalede, 25 yıllık kira bedeli olarak 22,152 milyar euro teklif edilmiş, KDV dahil edildiğinde bu miktar 26,142 milyar euroya ulaşmıştır.

• Finansman: İlk faz için toplamda 6 milyar euro harcanmıştır. Projeyi gerçekleştiren İGA, ilk finansman paketi olarak 4,5 milyar euro kredi almış ve ek olarak 1 milyar euro daha finansman sağlanmıştır.
• DHMİ Yolcu Garantisi: 12 yıl boyunca toplam 6,3 milyar euro yolcu geliri garantisi verilmiştir. Yolcu sayısı belirlenen hedefin altında kalırsa devlet, İGA’ya farkı ödemek zorundadır.

Çevresel ve Sosyal Etkiler

İstanbul Havalimanı’nın inşa edildiği alan 76,5 kilometrekare olup, öncesinde orman ve maden alanlarını içermekteydi. Projenin çevresel etkileri konusunda birçok tartışma yaşanmıştır.

• İnşaat sürecinde büyük hafriyat çalışmaları yapılmış, toplam 800 milyon metreküp hafriyat kazılmış ve 350 milyon metreküp dolgu işlemi gerçekleştirilmiştir.
• Havalimanı, göçmen kuş yolları üzerinde yer almakta olup, bu durum uçuş güvenliği açısından risk teşkil etmektedir. Kuşları uzak tutmak için sesli ve ışıklı uyarı sistemleri kurulmuştur.
• İşçi Hakları ve Güvenlik: İnşaat sürecinde çalışma koşulları ve iş güvenliği konusunda ciddi eleştiriler yapılmıştır. En az 38 işçinin hayatını kaybettiği belirtilmiş, işçilerin protestolarına jandarma müdahale etmiştir.

İstanbul Havalimanı’nın Küresel Önemi

İstanbul Havalimanı, uluslararası havacılıkta önemli bir merkez haline gelmiştir ve birçok ödüle layık görülmüştür:

• "Dijital Dönüşüm Ödülü" (ACI Europe tarafından verilen ödül).
• Skytrax tarafından "5 Yıldızlı Havalimanı" unvanı.
• Covid-19 salgınına karşı aldığı önlemlerle "5 Yıldızlı Covid-19 Önlemli Havalimanı" ödülü.
• Condé Nast Traveler’ın "Dünyanın En İyi Havalimanları" listesinde birincilik.

Gelecek Planları ve Genişleme

Havalimanının tam kapasiteyle faaliyete geçmesi 2028 yılına kadar sürecek olup, altıncı pistin inşasıyla 2028’de tam kapasiteye ulaşılacak.