İstanbul Havalimanı Eş Zamanlı Üçlü Bağımsız Pist Operasyonu (2025), 17 Nisan 2025 tarihinde başlatılan ve üç uçağın birbirinden bağımsız pistlerde aynı anda iniş veya kalkış yapabilmesine olanak tanıyan hava trafik yönetim sistemi uygulamasıdır. Avrupa kıtasında bu operasyonu hayata geçiren ilk havalimanı İstanbul Havalimanı olmuştur.
Eş zamanlı üçlü bağımsız pist operasyonu radar görüntüsü, 17 Nisan 2025 - FlightRadar25
Operasyonun Başlangıcı ve Tarihi Arka Plan
Eş zamanlı üçlü bağımsız pist operasyonu, 17 Nisan 2025 tarihinde İstanbul Havalimanı’nda başlatılmıştır. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’nun talimatıyla üç Türk Hava Yolları uçağı, 34L, 35L ve 36 numaralı pistlerden aynı anda kalkış yapmıştır. Uygulama, ABD’nin ardından dünyada ikinci, Avrupa’da ise ilk olarak kayıtlara geçmiştir.
Sistemin hazırlıkları, 2022 yılının son çeyreğinde başlatılmıştır. Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ), Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), Eurocontrol, Türk Hava Yolları (THY) ve İGA Havalimanı İşletmesi işbirliğiyle yürütülen çalışmalar kapsamında emniyet analizleri yapılmış, hava sahası yeniden tasarlanmış ve operasyonel senaryolara dayalı eğitim programları uygulanmıştır. Bu süreçte 500 hava trafik kontrolörüne toplam 4.500 saatlik eğitim verilmiştir.
İstanbul Havalimanı eş zamanlı üçlü bağımsız pist operasyonu, 17 Nisan 2025 - Anadolu Ajansı
Teknik ve Operasyonel Yapı
Sistem, İstanbul Havalimanı’nda aynı anda üç bağımsız pistte iniş ve kalkış yapılmasını mümkün kılmaktadır. Bu yeni yapı ile havalimanının saatlik hava trafik kapasitesi 120 uçaktan 148 uçağa çıkarılmıştır. Sistemin, hava trafiğini hızlandırdığı ve uçakların havada bekleme süresini azaltarak operasyonel verimliliği arttırdığı belirtilmiştir.
Operasyonel yapının temelinde gelişmiş radar sistemleri, tam entegre A-CDM (Airport Collaborative Decision Making), slot yönetimi optimizasyonu, taksi sürelerinin dijital iyileştirilmesi ve öngörüye dayalı analizler yer almaktadır. Gerçek zamanlı veri ve öngörü analizleri, hava trafik kontrolörlerinin dinamik trafiği yönetmesini sağlamaktadır.
Kapasite Artışı ve Hedefler
Eş zamanlı üçlü bağımsız pist operasyonu, İstanbul Havalimanı’nın uzun vadeli kapasite hedefleri doğrultusunda geliştirilmiştir. Havalimanının tüm fazları tamamlandığında 200 milyon yolcuya hizmet verme kapasitesine ulaşması planlanmaktadır. Bu kapsamda, hem yolcu hem de kargo trafiğinin yönetiminde verimlilik artırılmış, hizmet kalitesi yükseltilmiş ve bekleme süreleri azaltılmış olacaktır.
Turkish Cargo’nun SmartIST merkezi ile entegre şekilde çalışan altyapı, kargo kapasitesinin de artırılmasına imkan tanımaktadır. 2024 yılında 1,97 milyon ton olan kargo taşımacılığı hacminin, SmartIST’in ikinci fazıyla birlikte 4,5 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır.
Paydaş Kuruluşlar ve İşbirlikleri
Operasyon, kamu ve özel sektör kuruluşlarının ortak çalışması ile geliştirilmiştir. İGA, DHMİ, SHGM, Eurocontrol ve THY'nin katkılarıyla yürütülen hazırlık süreci; teknik, idari ve eğitim alanlarında çok paydaşlı bir koordinasyon modeli ile gerçekleştirilmiştir. Operasyonel senaryolara dayalı eğitimler ve hava sahası düzenlemeleri bu işbirliğinin temel unsurlarını oluşturmuştur.
