Kakadu kuşları (Cacatuidae), Avustralya ve çevresindeki bölgelerde yaygın olarak bulunan, papağangiller takımına ait gösterişli ve zeki kuşlardır. Genellikle beyaz, pembe, gri ya da siyah tüylerle kaplıdırlar ve kafalarının üzerinde yer alan tepe tüyleri (ibik) ile dikkat çekerler. Sosyal yapıları ve yüksek sesli iletişim biçimleri sayesinde hem doğada hem de esaret altında ilgi çekici davranışlar sergilerler. Kakadular, yüksek taklit yetenekleri ve eğitilebilir doğaları sayesinde hayvanat bahçeleri, kuş gösterileri ve evcil hayvan sahipleri arasında da oldukça popülerdir. Bazı türler kültürel olarak yerli Avustralya halklarının mitolojisinde de yer alır. Estetik görünümleri ve kompleks davranışları sayesinde bilimsel araştırmalarda da sıkça incelenmektedir.

Taksonomi ve Türler

Kakadular, bilimsel olarak Psittaciformes (papağangiller) takımının bir üyesi olan Cacatuidae familyasında yer alır. Bu familya içinde yedi cins ve toplamda yirmi bir tanımlı tür bulunmaktadır. En bilinen cinslerden biri Cacatua cinsidir; bu cinste sülfür tepeli kakadu (Cacatua galerita) ve şemsiye kakadu (Cacatua alba) gibi türler bulunur. Pembe ve gri renklere sahip olan Galah (Eolophus roseicapillus), ayrı bir cins olan Eolophus içinde yer alır. Diğer dikkat çeken bir cins olan Probosciger, palmiye kakadusunu (Probosciger aterrimus) kapsar. Major Mitchell kakadusu (Lophochroa leadbeateri), sınıflandırma açısından ayrı değerlendirilmiş ve özgün görünümüyle tanınmıştır. Bu türler arasındaki farklar tüy rengi, vücut yapısı, ses özellikleri ve yaşadıkları ekolojik bölgeler açısından belirgindir.

^{Kakadu Kuşu (Pixabay)}

Yaşam Alanı ve Dağılımı

Kakadular, Avustralya kıtasının büyük bir bölümünde ve çevresindeki bazı adalarda doğal olarak yaşamaktadır. Türlere bağlı olarak farklı habitatlarda görülürler. Örneğin sülfür tepeli kakadu, tropikal yağmur ormanlarından açık tarım alanlarına kadar geniş bir yelpazede yaşamını sürdürebilirken, Major Mitchell kakadusu daha çok iç bölgelerdeki kurak ve yarı kurak alanları tercih eder. Genellikle ağaçlık alanlara, özellikle su kaynaklarına yakın bölgelerde bulunurlar çünkü yuvalama için büyük ağaç kovuklarına ihtiyaç duyarlar. Bazı türler, Galah gibi, insan yerleşimlerine yakın alanlarda da gözlenebilir ve tarım alanlarına zarar verecek şekilde yoğunlaşabilirler. Habitat tahribatı, bazı türlerin doğal yayılım alanlarını daraltmışsa da, bazı türler buna karşı direnç göstererek yeni bölgelerde çoğalabilmiştir.

Davranış ve Beslenme

Kakadular oldukça sosyal, zeki ve öğrenmeye açık kuşlardır. Vokal iletişim yetenekleri yüksektir; türlerine özgü çağrı sesleri vardır ve bazıları insan seslerini taklit edebilir. Doğada genellikle sürü halinde gezerler ve bu sürüler mevsime, besin kaynağına ve üreme dönemine bağlı olarak büyüyebilir ya da küçülebilir. Beslenme açısından oldukça uyumludurlar; diyetlerinde çoğunlukla tohumlar, meyveler, çiçekler, kökler ve böcek larvaları yer alır. Güçlü gagaları sayesinde sert kabuklu yemişleri ve tohumları kolaylıkla kırabilirler. Tarım arazilerinde zarar oluşturabilecek düzeyde yoğunlaşan bazı türler, çiftçilerin ürünlerine saldırabilir. Zekâları sayesinde çevresel değişikliklere hızlı adapte olabilirler ve esaret altında kalan bireyler oyuncaklarla ya da bulmaca benzeri düzeneklerle uzun süre meşgul edilebilir.

^{Kakadu Kuşu (Pixabay)}

Üreme ve Sosyal Yapı

Kakadular genellikle tek eşlidir ve eşlerini ömür boyu korurlar. Üreme döneminde çiftler, uygun ağaç kovukları arayarak yuva yaparlar. Bu kovuklar sınırlı olduğundan bireyler arasında yoğun rekabet yaşanabilir. Dişi kakadu genellikle 1 ila 3 yumurta bırakır ve kuluçka süresi yaklaşık 25-30 gün sürer. Hem dişi hem erkek birey yavruların bakımını üstlenir; beslenme ve korunma görevlerini paylaşırlar. Yavrular uçma yetisi kazanana kadar yuvada kalır ve uçtuktan sonra da ebeveyn gözetimi altında bir süre daha hayatlarını sürdürürler. Sosyal bağlar yavruluk döneminden itibaren gelişir ve bireyler arasındaki iletişim, grup içi düzenin korunmasında önemli rol oynar. Bu karmaşık sosyal yapı, kakaduların grup yaşamına güçlü bir şekilde bağlı olmasını sağlar.

^{Kakadu Kuşu (Pixabay)}

Korunma Durumu

Kakaduların korunma durumu türlerine göre büyük farklılıklar gösterir. Galah ve sülfür tepeli kakadu gibi yaygın türler "asgari endişe" (least concern) kategorisinde yer alırken, Major Mitchell kakadusu gibi bazı türler Avustralya'nın çeşitli eyaletlerinde "hassas" ya da "tehlike altındaki tür" olarak sınıflandırılmıştır. Tehditler arasında habitat kaybı, yasa dışı avcılık, yuva alanlarının yok edilmesi ve kaçak evcil hayvan ticareti yer almaktadır. Bu tehditlere karşı çeşitli koruma programları uygulanmaktadır; bunlar arasında doğal alanların korunması, halkın bilinçlendirilmesi, esaret altında üreme çalışmaları ve ticari kısıtlamalar bulunmaktadır. Uluslararası düzeyde, bazı türler CITES Ek II listesine dahil edilmiştir ve ticaretleri sıkı denetim altındadır. Avustralya yasaları ise, yerli türlerin doğadan yakalanmasını ve ihracatını genellikle yasaklamaktadır.